وبلاگ دکتر مهدی زارع

مکانی برای تبادل نظر و اتاق فکر دکتر مهدی زارع و دوستان...

My Photo
Name:
Location: Tehran, Tehran, Iran

Thursday, August 22, 2013

نگاهی به "گذشته"، فیلمی از فیلمسازی مولف به نام اصغر فرهادی

بالاخره فیلم "گذشته" یا به فرانسه
le passe 
ساخته کارگردان شهیر ایران را خانوادگی رفتیم و دیدیم. اصغر فرهادی هم اکنون به عنوان یکی از افتخارات فرهنگی ایران و به عنوان تنها برنده جایزه اسکار در سال 2012 به خاطر ساختن شاهکارش "جدایی نادر از سیمین" نه تنها یک فیلمساز پر افتخار در کشور خود بلکه یکی از کارگردانهای شناخته شده در سطح بین المللی است. فیلم گذشته اولین فیلم اوست که در خارج از ایران ساخته شده و به لحاظ تهیه کننده و سرمایه گذار و بیشتر بازیگرانش عملا یک فیلم فرانسوی است. ولی از آنجا که کارگردانش فرهادی است و موضوع داستان و بعضی بازیگرانش، شامل علی مصفا و بابک کریمی که ایرانی هستند، می توان گفت فیلمی ایرانی- فرانسوی است. و در کارنامه فیلسازش می توان گفت که  از نظر فرم، ساخت و مضمون و نحوه پرداخت سوژه، کاری در ادامه منطقی کار این فیلمساز مولف است.  تحلیل تخصصی این فیلم، کاری حرفه ای است که از توان و دانش نگارنده به دور است، ولی به عنوان یک بیننده علاقمندچند نکته پس از تماشای فیلم به نظرم آمد که در اینجا به اختصار می آورم: 

- به نظر می رسد که ساخت فبلم در خارج از کشور علاوه بر اینکه فرصتی و آزمونی جدید برای کارگردانش بوده، همزمان، بدون چالش نیز برای او نبوده. تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد فرهادی به زبان فرانسه مسلط نیست، و به همین دلیل تمام فیلم را با استفاده از مترجمی که دائم در کنار کارش بوده کارگردانی کرده و در واقع با واسطه با بازیگران فرانسوی فیلمش ارتباط برقرار کرده است و جمله های فیلمنامه را فارسی بیان می کرده و دستیار/مترجمش جمله را به فرانسه به بازیگر در هر سکانس منتقل می کرده است. چه بسا به همین دلیل بوده که فیلم یکنواختی و یک دستی شاهکار قبلی کارگردان (جدایی نادر از سیمین) را ندارد. 

- فیلم علارغم اینکه در پاریس و حومه آن فیلمبرداری شده، ولی فیلمی توریستی نیست. هیچ سکانسی از فیلم در خیابانها، میدانها و مکانهای توریستی و معروف پاریس (شانزلیزه، اتوال، موزه لوور، برج ایفل و ...) فیلمبرداری نشده و بیشتر سکانس های فیلم در حاشیه پاریس در منزلی در کنار مسیر خط آهن شهری و سریع السیر ار-او-ار پاریس و در یک تقاطع در محلی غیر معروف از شهر پاریس گرفته شده که حدس زدم در منطقه سوم پاریس (پاریس سوم) فیلم برداری شده باشد، . 

- در فیلم لحظات / تصویر هایی هست که یادآور تصویرهایی از کارهای قبلی خود فرهادی و کارهای فیلمسازان شهیر دیگر ایرانی نیز هست : سکانس حمام کردن بچه (فواد) توسط پدرش (سمیر) در وان و داخل حمام کوچک منزل (یادآور  سکانسی احساسی که نادر پدرش را حمام می کرد، در فیلم "جدایی نادر از سیمین") یا سکانس درگیر شدن شدن ماری (بنریس بژو) با لوسی (دخترش)  و صحنه درگیری او با فواد در منزل  (یادآور در سکانس درگیری نادر با راضیه، زن خدمتکار، در "جدایی نادر از سیمین") و سکانس های کنار خط آهن، یاد آور سکانسهایی از فیلم طبیعت بیجان (ساخته سینماگر فقید ایرانی، سهراب شهید ثالث). ساخته شده در سال 1354) .

- در این فیلم مانند سایر کارهای فرهادی از عنصر تعلیق تا اواخر فیلم به خوبی استفاده شده است. فیلمساز همین شیوه را در فیلمهای دیگرش ("چهارشنبه سوری" محصول 1384، "در باره الی" ، محصول 1387، و "جدایی نادر از سیمین"، محصول 1389 ) نیز به خوبی به کار برده بود. 

- در "گذشته" نظیر "جدایی نادر از سیمین" فیلمساز ذهن تماشاگر را با خاکستری مطرح کردن واقعیت ها و به قضاوت طلبیدن او به چالش می کشد و از عهده این کار به خوبی بر می آید. البته به باور من اوج فرهادی در فیلم "جدایی نادر از سیمین" بود  و پرداخت و تعلیقهای "گذشته" به خوبی "جدایی نادر از سیمین" از آب در نیامده است. 

- در پایان"گذشته"، فرهادی نظیر کارهای دیگرش، نتیجه گیری قطعی نمی کند و اجازه می دهد که بیننده ادامه ماجرا را در ذهنش بسازد. 

-  مدیریت فیلمبرداری فیلم "گذشته" نظیر  فیلم "جدایی نادر از سیمین"، بر عهده محمود کلاری بود و این موضوع باعث شده که در هر دو مورد اثری فوق العاده به لحاظ فیلم برداری ببینیم. 

- نویسنده فیلم گذشته، نظیر فیلم های در باره الی و جدایی نادر از سیمین بر عهده خود کارگردان بوده است. از این نظر نیز باید گفت که متن فیلنامه مثل همه کارهای فرهادی یکی از پایه های موفقیت فیلمساز است. 

- بازیگر نقش اول زن "برنیس بژو" ، که 37 ساله و  فرانسوی/آرژانتینی است، در این فیلم بسیار خوب بازی کرد و به همبن دلیل برنده بازیگر نقش اول زن در جشنواره کن 2013 شد، ولی علی الظاهر به دلیل اینکه به فیلم چنین جایزه ای دادند، بنا به عرف جشنواره کن، دیگر نخل طلای کن 2013 را به فرهادی ندادند! و این در حالی است که انصافا دادن جایزه نخل طلا نیز می توانست به این فیلم منطقی باشد. به هر حال انشاالله فیلم بعدی فرهادی که در داخل بسازد نخل طلای کن را نیز ببرد.