زلزله های مصنوعی در تهران؟

دیروز از سوی چند تن از دوستان سوالی در مورد زلزله های مصنوعی و ایجاد آن در تهران از من سوال شد. با مراجعه به خبری که خبرگزاری فارس مخابره کرده متوجه شدم که صحبت از یک پروژه لرزه نگاری اکتشافی است که قراربوده - و هنوز قرار است- در تهران اجرا شود. ساده ترین توضیحی که می توان داد این است که استفاده از عبارت زلزله های مصنوعی برای یک کار اکتشافی لرزه ای - که معمولا در کارهای نفتی معمول است و البته در محیطهای شهری بسیار کم مورد استفاده بوده، غیرواقعی و اقراق آمیز به نظر می رسد. اینکه ایجاد موجهای لرزه ای در هر منطقه برای بررسی ساختار زمین را، ایجاد زلزله مصنوعی بنامیم می تواند نگران کننده باشد. توضیح ساده دیگر ان است که در تئوری می توان چنین لرزه هایی را حتی با چکش هم استفاده کرد. حال در این کار به جای چکش از دستگاه تولید کننده لرزه استفاده می شود.
از سوی دیگر نظر بعضی از دوستان مبنی بر اینکه با انجام این طرح، گسلهای پنهان تهران با تمام مشخصات شناخته میشوند و پس از آن می توان برای تک تک آنها برنامه مدیریت بحران داشت، نیز غیرواقعی به نطر میآید. این چنین بررسی های اکتشافی فقط -در بهترین حالت- به شناخت ساختار ها و بعضی از نا پیوستگی های زیر سطحی از جمله بعضی از گسلهای اصلی زیر سطحی احتمالا می تواند بیانجامد. اینکه چنین ناپیوستگی های زیر سطحی و به کدام گسل سطحی می تواند مرتبط باشد، طبیعتا در توان چنین بررسی نیست. این نوع نتیجه گیری را هنگامی می توان انجام داد که نقشه با مقیاس بالا از گسلهای و ناپیوستگی سطحی در دسترس باشد.
ضمنا چگونه می توان صرفا بر اساس شناخت ساختار، مشخصات لرزه خیزی و توان لرزه زائی گسلها را نیز تشخیص داد؟ از سوی دیگر حتی با داشتن چنین توانائی، چگونه می توان مشخص کرد که کدام لرزه خیز تر است و توانمند ترین آنها برای ایجاد یک زلزله ویرانگر کدامیک است؟ این سوالها را به این دلیل مطرح کردم که دوستان مدعی ارائه طرح مدریت بحران مجزا برای هر کدام از این گسلها نیز شده اند. چنین نگاهی به مدیریت بحران زلزله در تهران ظاهرا فقط بر شناخت گسلهای فرعی و روندهای شکستگی های رده دوم - نسبت به گسلهای اصلی- آن هم فقط آن دسته که فقط در داخل گستره شهری تهران واقعند بنا شده است. بر اساس پشوهشهائی که اخیرا انجام داده ایم، سناریوهای اصلی رویداد خطر زلزله در تهران به گسلهای بنیادی و رده اول نسبت داده می شود که در خارج از گستره شهری تهران واقعند، یا از حاشیه های شمالی و جنوبی شهر تهران عبور می کنند و یا از محدوده شهری تهران دور هستند. ارائه طرح مدیریت بحران برای هریک از گسلهای رده دوم و فرعی در گستره شهری در صورتی که امکانا پذیر باشد مفید نخواهد بود. به نظر می رسد که بهتر است تا یک برسی لرزه خیزی اکتشافی را از ابعاد واقعی آن خارج نشده و انتظارات بی اندازه از آن ایجاد نشود.