آيا پژوهش زينتي است؟

امروز در جلسه اي بودم كه در آن يكي از مديران به نگاهي در كشور ما اشاره مي كرد كه متاسفانه غالب است و آن زينتي بودن پژوهش است. خلاصه آن كه حتي اگر بعضي از استادان دانشگاهها در مصدر كارهاي مديريت اجرائي كشور قرار گيرند، بلافاصله با مشكلات مواجه مي شوند و چنان غرق در حل مشكلاتي كه به صورت روزمره با آن بر مي خورند مي شوند كه به تدريج به پژوهش به عنوان كار تزئيني نگاه خواهند كرد. حال كسي كه اصلا در اين مسير قرار نگرفته و سابقه آكادميك ندارد، ديگر تكليفش در هنگام مسئوليت اجرائي مشخص است. مشكل ديگر آن است كه هنگامي كه كارفرمايي بزرگ به نام دولت داريم كه اكثر كارهاي كشور را در دست دارد و عملا در تمام امور كشور كارفرماي اصلي دولتي است، و منبع درآمد دولت هم عمدتا بر اساس پول حاصل از نفت خام تامين مي شود - و نه مثلا ماليات و ... -، پس چگونه مي توان انتظار داشت كه با نگاهي دراز مدت در جستجوي ارزش افزوده اي باشد كه از پژوهش و كار پژوهشي توليد بشود؟ البته اينها همه از واقعيات امروزه ما ست، ولي واقعيات ديگري هم وجود دارد. از اين دست كه: منابع ديگر نامحدود نيستند، كشور ما نيز نظير كشورهاي نفتي - بيشتر عربي - نه مي تواند و نه مي خواهد كه عنان و اختيار خود را به دست بيگانگان بدهد تا امور خاص و حساسش را بگردانند، در ايران انگيزه زيادي براي توسعه و شكوفايي و اول شدن - حداقل در منطقه -وجود دارد و اينكه نسل جديدي از متخصصان و طبقه متوسط تحصيل كرده در ايران پرورده شده و به تدريج وارد بازار كار و عرصه زندگي حرفه اي و توليدی مي شوند كه حداقل بخشي - و به باور من بسياري از آنها - هرگز به آماده خوري و دلالي و ... تن نخواهند داد. اينها همه دلايلي هستند كه مي توان در غير تزئيني بودن پژوهش و بنياني بودن آن اقامه كرد.
البته حساب هاي اقتصادي و سود و زيان نيز روز به روز بيشتر مطرح مي شوند: توليد ناخالص ملي ايران در سال گذشته ميلادي حدود ۲۲۰ ميليارد دلار بوده است. براورد هاي سازمان مديريت بحران کشور خسارت حدود بيست ميليارد دلار در سال در اثر بلاياي طبيعي را نشان مي دهد. اين يعني خسارت مالي حدود ده درصد توليد ناخالص ملي در اثر سوانح مختلف طبيعي. حال خسارتهاي پنهان و بطئي و تدريجي - ولي واقعي - را كه معمولا در هيچ آماري نمي آيد اكنون به حساب نمي توانيم بياوريم. ولي همين براورد اوليه نشان مي دهد كه توجه به پژوهش - مثلا در همين عرصه فعاليت ما : سوانح طبيعي - اولا چقدر ارزان است و در ثاني چقدر مي توان و بايد انتظار كم كردن اين خسارت را به اقتصاد كشور از طريق دستاورد هاي پژوهش در اين زمينه (از طريق كاهش ريسك) داشت. پر واضح است كه از دست رفتن جان حتي يك نفر انسان در يك سانحه طبيعي چه خسارت بزرگي است، كه ما در اينجا به آن نپرداختيم، ولي مي دانيم كه هدف اصلي و اوليه تمامي پژوهش ها در زمينه سوانح طبيعي كاهش ريسك در جهت ايمني جاني انسانهاست.
به هر حال اين فقط يك مثال بود از لزوم توجه به مساله پژوهش در زمينه هاي مختلف سوانح طبيعي است ولي هدف نوشته من كلي است و قابل تعميم به تمامي جنبه ها در سطح ملي است.