اهميت فيلم جدايي نادر از سيمين و اسكار اصغر فرهادي در چيست؟

امروز 8 اسفند 90 صبح به وقت ايران – بعد از ظهر 26 فوريه 2012 به وقت لس آنجلس – در هشتاد و چهارمين دوره برگزاري جوايز اسكار، اصغر فرهادي جايزه اسكار بهترين فيلم خارجي (غير انگليسي زبان) را برد. اين براي اولين بار بود كه يك فيلم ايراني به چنين افتخار هنري نايل مي شود. البته همه ميدانيم گه جايزه اسكار جشنواره سينمايي (نظير جشنواره هاي كن، لوكارنو، برلين، فجر و ونيز) نيست و بر اساس آرا حدود 6000 نفر از اعضاي آكادمي در شاخه هاي مختلف سينمايي و هنر اهدا مي شود. ولي از نظير معروفيت بين المللي، در رديف مهمترين جوايز هنري در سطح جهان است.

 اسكار كلمه مخفف براي جايزه آكادمي هنرها و علوم نماي متحرك (كه مركز آن در شهر بورلي هيلز، در لس آنجلس آمريكا قرار دارد) است كه از سال 1929 تا كنون هر ساله به فيلم هاي سينمايي در رشته هاي مختلف اهدا شده است. از ايران از سال 1356 (1977 ميلادي) فيلم دايره مينا – ساخته داريوش مهرجويي – به عنوان كانديد براي اسكار بهترين فيلم خارجي، تا امسال 18 فيلم براي اين جايزه معرفي شده اند كه فقط فيلم هاي بچه هاي آسمان – ساخته مجيد مجيدي- در سال 1377 (1998 ميلادي) و جدايي نادر از سيمين در سال 1390 (2011) توانسته اند به رقابت پنج فيلم نهايي براي جايزه اسكار راه يايند (بچه هاي آسمان براي مراسم اسكار 1999 و جدايي نادر از سيمين براي مراسم اسكار 2012) و از اين ميان جدايي نادر از سيمين تنها فيلم ايراني بوده كه در كل 84 دوره اسكار به جايزه اسكار دست مي يابد. ضمنا همين فيلم براي جايزه بهترين فيلمنامه دست اول (اوريجينال) هم به جمع پنج نامزد نهايي رسيد كه در كل 84 دوره اسكار فقط سه فيلم غير انگليسي زبان توانسته اند اين جايزه را ببرند. از اين نظر ها بايد گفت كه فيلم اصغر فرهادي جمعي از اولين ها را باهم در تاريخ سيمناي ايران ركورد زده است! و البته شايد از نظر برخي از منتقدان و صاحبنظران سينمايي بعضي جايزه هاي ديگري كه اين فيلم كسب كرده – نظير جايزه سزار 2012 فرانسه و يا جايزه شير طلايي برلين 2011براي بهترين فيلم، از نظر هنري و سينمايي جايگاه مهمتري داشته باشد. به هر حال از نظر رسانه اي و خبري، جوايز اسكار همواره به طور وسيعي در دنيا مورد توجه قرار ميگيرد.

 اصغر فرهادي از زمان جشنواره فجر و برلين – كه در يك شب در بهمن 89 برنده جايزه بهترين فيلم در هر دو جشنواره شد - در سيزده ماه گذشته در حال گرفتن جوايز متعدد از جشنواره هاي مختلف در گوشه و كنار جهان است. فيلمهاي او –به ويژه جدايي نادر از سيمين-در بسياري از سينماهاي دنيا به نمايش در آمده است و اين فيلم آخري در سينماي مهم در شهر هاي مختلف دنيا مورد توجه واقع شده است (نه صرفا سينماهاي كه فيلمهاي روشنفكرانه را براي مخاطب خيلي خاص نمايش مي دهند). نگاهي نيز در مورد بعضي فيلمهاي ايران و ساير كشور هاي در حال توسعه كه جوايز بين المللي جشنواره ها را كسب مي كنند وجود دارد و آن اينكه در اين فيلمها عمدتا نكات ضعف و سياه از كشور خود به نمايش در مي آيد و جوايز جشنواره هاي خارجي عمدتا پاداش اين سياه نمايي ها است. فيلم جدايي نادر از سيمين به باور بسياري از منتقدان از اين شائبه هم به دور است چرا كه طبقه متوسط شهري ايران را به نمايش مي گذارد و چالشي امروزي موضوع آن است نه الزاما نقطه ضعفي در جامعه يا كشور ايران. از آنجا كه براي بهترين فيلمنامه هم نامزد جايزه اسكار شده است، نشان از آن دارد كه با وجود اينكه فيلم به زبان فارسي است (و اتفاقا فيلمي پرگفتگو است و شبيه فيلمهاي مستند گونه و ثامت هم نيست كه به واسطه صرفاتصاوير با مخاطب ارتباط برقرار كند)، حرفي براي گفتن داشته كه با بزرگان عرصه فيلمنامه نويسي نظير وودي آلن (كه اين اسكار را برد) به دايره رقابت 5 فيلم نهايي راه داده شده است.

ولي اهميت فيلم جدايي نادر از سيمين و اين اسكار كه برد در چيست؟ به باور نگارنده اينها مهمترين نكات در مورد فيلم اصغر فرهادي و جايزه اسكار او هستند:

اول: اينكه فرهنگ مدرن و امروزي ايران حرفي براي گفتن و قابل شنيده شدن در دنياي مدرن امروز دارد بسيار حائز اهميت است. وقتي در 20 دانشگاه رده اول دنيا در عرصه علوم انساني 15 دانشگاه در آمريكا واقعند. و بيشتر توليدات فرهنگي در دنياي امروز از دنياي غرب در جهان كنوني مبادله مي شود، جايزه گرفتن فيلمي مدرن از سينماي امروز ايران نشان مي دهد كه فرهنگ مدرن ايران نيز حرف هاي مهمي براي گفتن دارد و اين تازه مي تواند اول راه باشد. خود اصغر فرهادي و ساير هنرمندان و صاحبان فكر ، انديشه ، فرهنگ ، هنر و علم كه در ايران مشغول توليد هستند مي توانند (و بايد) توليدات خود را با استندارد قابل عرضه به جهان، آماده كنند و در رقابت هاي جهاني حاضر شوند. فرهنگ و تمدن امروزي بدون فرهنگ و تمدن مدرن ايران حتما چيزي كم خواهد داشت و ما ايرانيان حرفهاي بيشتري قابل شنيدن و تحسين در جهان امروز داريم.

دوم: در فضاي رسانه اي بين المللي كه از هر بخش خبر بين المللي معمولا حدود 20 تا 30% - گاه بيشتر!- خبرهاي منفي در مورد ايران يا مرتبط با نام ايران منتشر مي شود، جايزه اصغر فرهادي اين فضاي منفي را مي شكند. خود اصغر فرهادي نيز پيامهاي خوبي در هنگام دريافت جايزه در مرود صلح دوستي و به لحاط فرهنگي متعامل بودن فرهنگ و تمدن ايرانيان بيان كرد.

سوم: اهميت كار اصغر فرهادي موقعي نمايان تر است كه او اين فيلم را در داخل ايران و به زبان فارسي توليد كرده است. در مقابل كساني كه معتقدند كه كساني مثل اصغر فرهادي وقتي در سطح بين المللي مطرح مي شوند ممكن است ديگر براي كار در ايران رغبت نكنند، بايد نظرم را به اين ترتيب عنوان كنم كه اصغر فرهادي هنر و خلاقيت خود را با توليد در ايران مي تواند در سطح اول دنيا مطرح كند و مانند بسياري از نخبگان ديگر كه با ترك وطن امكان درخشش در سطح قبلي – هنگامي كه در وطن خود توليد مي كرده اند- را از دست داده اند، معتقدم كه نخبگاني چون او همانطور كه در مصاحبه هاي مختلف خود عنوان كرده است فيلمهاي ناب آينده خود را نيز انشاالله در داخل ايران توليد خواهد كرد و به جهان معرفي خواهد كرد.

چهارم: اينكه هر بار كه اثر و نشاني از ايران اين چنين در دنيا به درخشد، غرور ملي ايرانيان در ايران و هرجاي دنيا كه باشند به جوش خواهد آمد. اين تجربه را ما ايرانيان در عرصه ورزش داشته ام ولي چه بهتر كه تجربه هاي درجه يك درخشش در سطح جهاني در اثر معرفي اثر هاي فكري و فرهنگي ، هنري و علمي ما باشد. مخصوصا كه عرصه رقابت هم ، عرصه اي كاملا جدي و با حريفاني قدر و درجه يك باشد.

به اصغر فرهادي و تمامي اعضاي تيم فيلم جدايي نادر از سيمين به دليل اين جايزه مهم تبريك مي گوييم و سپاس خود را به او كه ما را از موفقيت خود خوشحال كردند نثارشان مي كنيم.