اظهارنظرهادرباره احتمال فعاليت دماوند براساس اطلاعات اندك موجودعلمي نيست

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران سرويس: علمي
مشاهده برخي فعاليت‌ها و تغييرات در محدوده قله دماوند به صورت رخداد چند زلزله و خروج گاز و بخار از قله دماوند طي ماه‌هاي اخير موجب بروز برخي نگراني‌ها در ساكنان منطقه پيرامون قله و همچنين بحث‌هاي كارشناسي گوناگون در مورد بررسي احتمال فعاليت مجدد آتشفشان دماوند شده است.
به گزارش خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، اين در حالي است كه به اذعان مسوولان و كارشناسان مربوطه، تاكنون اندازه‌گيري و بررسي علمي و دقيقي در خصوص روند اين تغييرات انجام نشده و مطالب مطرح شده صرفا متكي بر پاره‌اي مشاهدات و حدس و گمان‌ها مي‌باشد.
دكتر مهدي زارع، معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله در گفت‌و‌گو با خبرنگار «علمي» ايسنا با بيان اين كه رخدادهايي چون زمين لرزه و خروج گاز و بخار در سال‌هاي اخير - مشخصا در سال 1367- نيز در سابقه قله دماوند ديده شده است، اظهار داشت: آتشفشان دماوند از ديد زمين‌شناسي يك سامانه آتشفشاني فعال است، ولي فعاليت آن در حد خروج بخار و گاز و چشمه‌هاي آب گرم و همچنين بعضي از تظاهرات سطحي از نهشته‌هاي وابسته به يك سامانه آتشفشاني و همچنين اثرگذاري بر ريخت دره‌ها و ايجاد لغزش‌هاي گوناگون - به عنوان اثرهاي ثانويه - بوده است.
وي افزود: دماوند فعاليتي در حد انفجارهاي آتشفشاني و خروج گدازه در حدود 30 هزار سال گذشته از خود نشان نداده است، اما برخي از آتشفشان‌شناسان كه بررسي‌هايي بر روي اين سامانه داشته‌اند، آخرين فعاليت انفجاري آن را مربوط به زمان‌هاي جديدتري مي دانند.
احتمال انفجار آتشفشاني در قله دماوند تائيد نشده است
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله گفت: خروج گاز و بخار و لرزه‌خيزي كم تا متوسط نيز بخشي از فعاليت اين سامانه فعال آتشفشاني است كه در ماه‌هاي گذشته كارشناسان موسسات مختلف پژوهشي نظير سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور و پژوهشكده زلزله شناسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، مشغول بررسي‌ و سنجش شاخص‌هاي گوناگون زمين شناختي و ژئوفيزيكي در محدوده اين سامانه بوده‌اند.
البته هيچ يك از اين بررسي‌ها نمايانگر احتمال ايجاد يك انفجار آتشفشاني در قله دماوند و يا پيرامون آن نبوده است و اين نظر براساس داده‌هاي تاكنون به دست آمده، قابل طرح بوده و لازم است تا با گردآوري حجم وسيعي از داده‌هاي مرتبط با شاخص‌هاي فعاليت آتشفشاني، تحليل‌هاي دقيقتري نيز به عمل آيد و اساسا پايش دائمي سامانه دماوند از ديدگاه ياد شده، توصيه مي شود.
راه اندازي 10 ايستگاه لرزه نگاري در منطقه دماوند
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله اظهار كرد: در اين راستا از سال گذشته در پي گزارش‌هايي مبني بر مشاهده برخي تغييرات پيرامون قله دماوند، 10 ايستگاه لرزه نگاري از سوي پژوهشگاه در منطقه راه‌اندازي شده و وضعيت لرزه‌خيزي آن به طور مستمر پايش مي‌شود.
وي خاطر نشان كرد: طي اين مدت مورد غيرطبيعي خاصي كه حاكي از فعاليت لرزه‌يي غيرطبيعي پيرامون قله و در نتيجه احتمال انفجار و فوران آتشفشان باشد، ثبت نشده است.
پارامترهايي هفت‌گانه براي شناسايي آغاز فعاليت آتشفشان قابل بررسي است
دكتر زارع رصد فعاليت‌هاي لرزه‌يي را به عنوان يك پارامتر ثانويه در فعاليت آتشفشاني خواند و تصريح كرد: يكي ديگر از شاخص‌هاي قابل ارزيابي در منطقه، اندازه گيري پارامترهاي هيدروگرافيك با بررسي تغييرات مختلف در آب رودخانه‌ها و چشمه‌هاي پيرامون قله است كه بدين منظور از حسگرها و ابزارهاي دقيق اندازه گيري استفاده مي‌شود.
نصب دوربين در اطراف دهانه آتشفشان خفته دماوند به منظور پايش مستمر هر گونه تغيير و فعاليت غيرعادي و برداشت و ارزيابي دقيق ژئوشيميايي مواد مختلف از جمله گازها و بخارهاي خروجي از ديگر روش‌هاي بررسي فعاليت‌هاي آتشفشاني در قله دماوند است.
وي خاطرنشان كرد: مطالعه دقيق ژئومورفولوژي (زمين ريختي) منطقه با ابزارهاي مختلف اندازه گيري، بررسي بخارات خروجي از لحاظ ميزان، سرعت و ساير مولفه‌هاي مربوطه و ثبت كامل اين اطلاعات، انجام تست‌هاي رسوب شناسي آزمايشگاهي و در نهايت مدل سازي عددي وضعيت آتشفشان به منظور پيش‌بيني علمي انفجار احتمالي آن از ديگر مطالعاتي هستند كه براي رفتارسنجي دقيق فعاليت‌هاي آتشفشاني دماوند و هر گونه اظهار نظر علمي در مورد روند فعاليت آن ضروري است و بدون انجام هفت بررسي مذكور نمي‌توان به صرف اعزام چند كارشناس به منطقه و انجام چند بررسي و اندازه‌گيري در اين خصوص اظهارنظر كرد.
اين استاد زلزله شناسي در پاسخ به ايسنا، درباره ارتباط آتشفشان با زلزله و خطر بروز زمين لرزه‌هاي شديد در پي فوران احتمالي قله دماوند،‌ گفت: انفجار يا فوران گدازه از كوه‌هاي آتشفشاني، معمولا با فعاليت‌هاي لرزه‌يي همراه است، ولي الزاما رخداد آتشفشان به معني وقوع زلزله پس از آن نيست؛ همچنان كه فعاليت‌هاي لرزه‌يي به صورت لرزه‌هاي با شدت كم تا متوسط در محدوده كوه‌هاي آتشفشاني، امري طبيعي تلقي مي‌شود و الزاما نمي‌تواند نشانه رخداد آتشفشان باشد.
دكتر زارع خاطرنشان كرد: در حاشيه صفحات تكتونيكي بزرگ مثل فيليپين و ژاپن، زمين لرزه‌ها و آتشفشان‌هاي زيادي رخ مي‌دهد و علت آن، ويژگي‌هاي زمين شناختي و فعاليت بالاي لايه‌هاي زمين در آن مناطق است كه شرايطي كاملا متفاوت با فلات درون صفحه‌يي ايران دارند؛ لذا به صرف مشاهده رخداد متناوب زمين لرزه و آتشفشان در مناطقي مثل ژاپن و فيليپين، نمي‌توان درباره سيستم آتشفشاني دماوند كه شرايط كاملا متفاوت دارد و آهنگ فعاليت در آن بسيار كمتر از مناطق واقع در حاشيه صفحات تكتونيكي است، حكم كرد.
وي در ادامه در پاسخ به اين سؤال كه با توجه به عدم فوران گدازه از آتشفشان خفته دماوند طي چند هزار سال گذشته، آيا بيدار شدن آن الزاما با انفجاري شديد و خروج انبوه گدازه‌ها همراه خواهد بود يا خير؟، گفت: صرف عدم فعاليت شديد آتشفشاني دماوند به مفهوم انباشت شديد انرژي و انفجار شديد آن در آينده نيست.
آتشفشان مانند تمام پديده‌هاي زمين شناختي، سيستمي پيچيده دارد كه براي پيش‌بيني و اظهارنظر در مورد رفتار آن، بايد شرايط آن را از جنبه‌هاي مختلف بررسي كرد و نمي‌توان به سادگي در اين مورد حكم كرد.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، درباره وضعيت مطالعات آتشفشان‌شناسي در ايران به ايسنا گفت: در حال حاضر متخصصان آتشفشان‌شناسي خوبي در كشور داريم، اما با توجه به اين كه موضوع مبتلابهي براي ما نيست، برداشت‌ها و بررسي‌هاي مستمر در اين خصوص نداريم و به نظر نمي‌رسد نياز به ايجاد تشكيلات خاصي در اين زمينه باشد و مي‌توان در همين سازمان‌هاي ويژه مثل سازمان زمين شناسي كشور، گروه‌هايي را براي بررسي وضعيت آتشفشان‌هاي موجود و انجام اندازه‌گيري‌هاي هفت گانه ياد شده به محل آتشفشان‌ها اعزام كرد.
آتشفشان‌ها را نه به خاطر شايعات، بلكه براي تاثير مستقيم بر محيط اطراف بررسي كنيم
وي تاكيد كرد: آتشفشان‌ها نه به دليل اخبار يك سال گذشته در مورد دماوند، بلكه به دليل تاثيرات گسترده سيستم‌هاي آتشفشاني بر محيط اطرافشان بايد مورد مطالعه و بررسي جدي قرار گيرند و مثلا چشمه‌هاي اطراف آتشفشان‌ها به دليل تركيبات خاصي كه دارند، فعل و انفعالات مختلفي را در لايه‌هاي زمين باعث مي‌شوند كه نمونه آن در سازند لار در حوالي كوه آتشفشان دماوند قابل مشاهده است و كارستي شدن و خلل و فرج لايه‌هاي زمين در اثر نفوذ آب اين چشمه‌ها، سبب فرونشست زمين و تهديد سد لار شده است.
وي در پايان گفت: آتشفشان‌ها در كنار تاثيرات مخربي كه مي‌توانند بر محيط اطراف و زندگي ساكنان مناطق پيراموني داشته باشند، مي‌توانند از جهات ديگري از جمله استفاده از انرژي زمين گرمايي نهفته در اين مناطق سودمند باشند كه در اين راستا مركز انرژي‌هاي نو وزارت نيرو نيز فعاليت‌هايي را انجام مي‌دهد.
انتهاي پيام