گفتگوي عمومي و زمينلرزه ها : گسل زلزله؟ -1

در ادبيات رسانه اي ما از عنوان عبور گسل زلزله از محل يك شهر يا قرار گيري يك شهر بر روي گسل زلزله بسيار ياد مي شود. اين موضوع صرفا مربوط به اصحاب رسانه نيست. در حقيقت بيشتر مسوئولان هستند كه از اين نوع عبارت براي توصيف قرار گيري يك شهر يا منطقه در پهنه خطرناك از نظر لرزه خيري استفاده مي كنند و البته رسانه ها نيز همين گفتار را منعكس مي كنند.
ولي اگر به نوع كاربرد عبارت گسل زلزله دقت كنيم، ابهام بيشتر مي شود. مثلا گاهي مي بينيم گفته مي شود كه تهران بر روي گسل زلزل قرارگرفته ولي مشخص نمي شود كه كدام قسمت تهران بر روي گسل زلزله واقع شده است؟ اصلا مگر تهران يك نقطه است كه بر روي يك گسل قرار گيرد؟ تازه اگر چنين نوع گفتاري را براي كل كشور به كار برند - ايران بر ري گسل زلزله قرار گرفته (!)- مي بينيم كه ابهام بيشتر هم مي شود.
ابتدا ببينيم كه گسل زلزله به چه چيزي مي تواند اطلاق شود؟ در بعضي از زمينلرزه هاي بزرگ - مثل زلزله ۱۳۵۷ طبس، زلزله ۱۳۶۹ منجيل، زلزله ۱۳۷۶ اردكول قائن، زلزله ۱۳۸۲ بم و زلزله ۱۳۸۳ داهوئيه زرند- گسيختگي زمينلرزه اي به سطح زمين ممكن است برسد. اين موضوع به دليل ژرفاي كم كانون زمينلرزه و بزرگ بودن صفحه گسلش زمينلرزه اي رخ مي دهد. در غير اين صورت ، يعني هنگامي كه صفحه گسيختگي گسل زمينلرزه اي كوچكتر باشد و يا به دليل ژرفاي زياد كانون اين صفحه به سطح زمين نرسد، در آن صورت گسيختگي گسله در سطح زمين خود نمائي نمي كند به اثر سطحي اين صفحه گسيختگي در سطح زمين كه به صورت يك خط - پيوسته يا منقطع - ظاهر مي شود، گسيختگي سطحي زمينلرزه اي يا گاهي گسل زمينلرزه اي مي گويند.
حال مي بينيم كه وقتي به گسلهاي فعال كه در پيرامون يا در منطقه شهري يك شهر بزرگ مثل تهران وجود دارند به صورت كلي و فقط با يك نام (گسل زلزله) اطلاق شود چقدر ابهام آميز و نادرست خواهد بود. اگر منظورمان گسلهاي فعال است كه در آنها پتانسيل فعاليت لرزه اي وجود دارد، بايد مشخصا ذكر كنيم كه منظورمان كدام گسل و چه مكاني است. توجه كنيم كه پتانسيل فعاليت گسلهاي مختلف در منطقه اي به گستردگي شهر تهران متفاوت است و بنابراين نمي توان حتي در يك شهر از يك ميزان خطر ثابت در نقاط گوناگون سخن گفت. كيفيت گفتگوي علمي را با دقت در همين موارد به ظاهر كوچك بايد ارتقا دهيم.