در این نوشتار تلاش می­شود تا با توجه به رخداد بلایای طبیعی فجایع انسانی در نواحی مختلف کشور و دنیا، بررسی کنیم که قشر دانشگاهی چگونه می­تواند، پاسخ مناسب و در خور و شایسته داشته باشد. رخداد زلزله­های بزرگ نظیر بوئین زهرا (10/6/1341) و مشارکت مردمی و اقشار گوناگون جامعه ایران در کمک رسانی و بازسازی بناهای ویران شده و همچنین نوسانات مختلف در سوانح گوناگون در طی تاریخ معاصر و پاسخهای گوناگونی که به هنگام سوانح مختلف داده شده است، نشانگر اهمیت نقش آفرینی دانشگاهیان و طبقه فرهیخته کشور در هدایت کمک رسانی و بازسازی مناطق آسیب دیده است. در این نوشتار به این موضوع می­پردازیم و براساس مصداق رخدادهای سوانح داخلی و بین­المللی تلاش می­شود تا به اهمیت شیوه­های صحیح مشارکت طبقه دانشگاهی در امداد رسانی و بازسازی مناطق سانحه دیده بررسی شود.

مصداقهای سوانح طبیعی -مثالها
در زلزله 10/6/1341 بوئین زهرا، با بزرگای 1/7 که با تلفات بیش از 12000 نفر از هم­میهنان ما در منطقه جنوب دشت قزوین و پیرامون شهر بوئین زهرا و تاکستان همراه بود، حرکتی سامان یافته مردمی در امداد رسانی و بازسازی مناطق آسیب­دیده مشاهده شد. این حرکت، البته، با اقدام به موقع روانشاد غلامرضا تختی – پهلوان ملی ایران و قهرمان جهان و المپیک در دهه­های پنجاه و شصت میلادی – در هدایت و گردآوری کمکها برای امداد رسانی به منطقه زلزله زده شاخص شده است و در نوشته­ها و خاطرات بعدی نویسندگان و تاریخ نویسان به عنوان ابتکاری مثال زدنی شناخته می­شود. در روستای رودک در حدود 10 کیلومتری جنوب بوئین زهرا هنوز مردم روستا از استادان و دانشجویان دانشگاه تهران به عنوان تیم بازسازی روستا یاد می­کنند. این موضوع نشان می­دهد که دانشگاه تهران حتی در بیش از چهار دهه قبل به عنوان نهاد دانشگاه توانسته است به عنوان دانشگاه مادر به صورت یکی از مهمترین نهادهای مدنی موثر عمل کند. البته چنین عزم و اراده­ای در زلزله 5 دیماه 1382 بم با بزرگای 5/6 نیز مشهود بود، و این موضوع به تاثیر سوانح غیرمترقبه در بیدار کردن قشر دانشگاهی برای تشکیل گروههای کمک، امداد و همچنین بازسازی خبر می­دهد. در این مورد لازم است تا همکاری مابین تیم­های امدادی در داخل دانشگاه­ها به صورت نهادهای دانشگاهی برای کمکهای کارشناسی و دوستانه تشکیل شود.
در دانشگاهها با در نظر گرفتن انگیزه­های بشر دوستانه باید تلاش ­شود تا انگیزه­های کمکهای کارشناسی نیز قالب پروژه­های موردی و برنامه­های آماده شده از قبل سازمان­دهی شود .
البته در مورد سانحه­های طبیعی بین­المللی نظیر رخداد سونامی در اقیانوس هند در 6 دیماه 1383، که پس از رخداد زلزله سوماترا (باندا آچه) با بزرگای 9/8M= با تلفات بیش از 350 هزار نفر – به ویژه در ناحیه جنوب آسیا و علی الخصوص در کشور اندونزی - همراه بود، حرکت سامان یافته و منظمی از سوی نهادهای دانشگاهی ایران برای کمک­رسانی دیده نشد. البته حرکتهای رسمی و دولتی و هلال احمر جمهوری اسلامی در این مورد قابل ذکر است و چند نهاد غیردولتی (NGO) نیز توانستند در این امر مشارکت نمایند.
در این مورد می­توان به دلیل عدم انسجام سازمانی و حرفه­ای بر روی موضوع کمکهای­بشردوستانه به­کمک­رسانی ضعیف و غیر­سازمان یافته از سوی نهادهای دانشگاهی ایران توجه نمود. اگر چنین سازماندهی در نهادهای حرفه­ای و تخصصی- دانشگاهی ایران وجود می­داشت می­شد انتظار داشت که جامعه دانشگاهی حضوری پررنگ در یک اقدام بین المللی بشردوستانه در مسأله سونامی جنوب آسیا داشته باشند.

فاجعه انسانی در محاصره نوار اشغالی غزه در فلسطین
این روزها در اواخر ماه ژانویه 2008، رژیم اشغالگر اسرائیل به محاصره و حمله به مردم بی­گناه فلسطین در نوار اشغالی غزه پرداخته است. انتظار از جامعه دانشگاهی ایران آن است که با درک مسؤولیت انسانی و با توجه به اهمیت موضوع و بحرانی بودن وضع مردم بی­گناه غزه، و قطع پی در پی منابع انرژی و محاصره کامل که به گرسنگی، تعطیلی بیمارستانها و تلفات وسیع انسانی نیز انجامیده است، به صورت فعال و با سازماندهی صحیح نهادهای تخصصی و کمک­رسانی انسانی امداد به مردم فلسطین بپردازند.

پیشنهاد
پیشنهاد می­کنم تا نهادهای تخصصی انسان دوستانه نظیر گروههای امدادرسان نیز "پزشکان ایران"، "مهندسان ایران"، "پرستاران ایران" و ... تشکیل شود تا در فجایع انسانی در بلایای طبیعی و همچنین حوادثی نظیر فاجعه اخیر در غزه، نهادهای شکل گرفته در دانشگاهها به صورت خود جوش و به صورت نهادهای غیردولتی با اهداف بشردوستانه، به کمک به همنوعان بپردازند.