نقشه علمي براي توسعه دانش و فناوري هاي نوين

مدیران و اندیشمندان کشورهای در حال توسعه مانند ایران حدود دو قرن است که در معرض پرسش مهمی هستند. اینکه آیا با کنار گذاشتن رویه اندیشه سنتی به طور کامل رخت مدرن بر تن کنیم یا بر مبنای انچه که در کشور های نظیر خودمان می گذرد، مدلی مشابه خود – ولی ایده آل- به صورت بومی ایجاد کنیم و بر آن اساس به سامان دادن زندگی خویش بپردازیم. آنچه که متفکران در این حدود دو سده به آن پرداخته اند، نوعا برگرفته از ریشه های و خواستگاه اندیشه آنها و تلق انها به قطبهای سنتی یامدرن جامعه بوده است. در این میان بوده اند متفکران سنتی که بر مبنای نگاهی بومی ، تلاش کرده اند که دانش و روند توسعه را بومی – ایرانی کنند. در این نوشتار تلاش که راه حل میانه ای معرفی می شود.
این راه حل میانه از انجا سرچشمه می گیرد که بدانیم که اساسا بسیاری از دانشهای کنونی مدرن ریشه خاورمیانه ای و بین النهرینی دارند و شناخت آنها به عنوان دانشهای اروپائی الزاما شناخت دقیق و صحیحی نیست. از سوی دیگر جریان دانش در جهان همواره جریانی سیال بوده و چیزی به نام دانش ملی – به نحوی که دانائی را بتوان در مرزهای یک کشور محدود کنیم- عملا نداریم. با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات می بینیم که در هر نقطهای از جهان می توان به آخرین دستاوردهای دانشی و فناوری دسترسی داشت. بنابراین راه منطقی آن خواهد بود که با نقد صجیح و غیر جانبدارانه از خود و عدم تلاش برای اغراق در گذشته خویش، ارزشها و معیارهای ملی و بومی خویش را بشناسیم و با تقویت منطقی غرور ملی، تلاش کنیم تا با شناخت جایگاه واقعی خود در دنیای امروز، آن بخش از وظیفه واقعی و در حد توان که به لحاظ توسعه دانش بشر بر عهده ماست، ادا کنیم. در سده های شکوفائی تمدن اسلامی – عمدتا قرنهای چهارم تا چهاردهم میلادی و البته بیشتر در پنج سده ابتدائی این دوره – این تمدن سه ویژگی اخص داشته که امروزه نیز می تواند به عنوان شاخصه توسعه برای ما مورد توجه قرار گیرد. تمدن اسلامی همواره " موسس، مکمل و مبدع" بودن را همزمان نشان داده است. این سه ویژگی را با همکاری های بین المللی با همه کشورهای صاحب دانش و فناوری روز و به ویژه با کار مشترک با کشورهای مسلمان باید امروزه احیا شود. برای اینکه این ویژگیها در دنیای امروز مجددا به عنوان شاخصه تمدنی ملل مسلمان شناخته شود، لازم است تا با شناخت اهداف، برنامه ای واقع بینانه چگونگی دستیابی به هدفهای نوین در علم و فناوری را درغالب هزینه، فایده، فرصتها و تهدید ها، ارزیابی کنیم و بر این اساس نقشه علمی برای بخشهای گوناگون با ذکر دقیق و فهرست وار برنامه ها با نمایش ربط زمانمند و قابل ارزیابی نمودن بخشهای مختلف آن تدوین نمود.