سنت ايراني - اسلامي پژوهش تجربي را پاس بداريم-1

در زمانی که خیلی از ما در به در به دنبال سنت های پژوهشی غیر خودی و بیشتر غربی می گردیم، و به هر نوع پژوهش تجربی و حرکت خودی (که اساسا کاری ایرانی- اسلامی است) بد بین هستیم، و به هرکس که کاری جدید آغاز کند با دیده تردید نگاه می کنیم، و قشری گری علمی بعضی از ما پشت پرده ظاهری تعصب و و غیرت و دفاع از حیثیت پنهان شده است، شاید بد نباشد که مروری کنم بر روی تاریخچه پژوهش تجربی در ایران و منطقه تمدن

اسلامی. این مطلب را از میان یادداشتهای قبلی خود برای یک کتاب خود که هنوز چاپ نکرده ام (!) انتخاب کرده ام:

گندی شاپور را می توان به طور واقعی جایگاه علم (دانشگاه) دانست، جائی که تعصب وقشریگری در آن راه نداشت. دانشگاه گندی شاپور ایرانی بود ولی همه ملل می توانستند از آن بهره گیرند. زبان تدریس پهلوی بود ولی زبان هندی (سانسکریت) یونانی و سریانی نیز مورد استفاده بود. علاوه بر دانشگاه، بیمارستان گندی شاپور نیز محل آموزش عملی دانشجویان بود و در آن پزشکان اکثراً مسیحی ایرانی به مداوای بیماران می پرداختند.
علاوه بر پزشکی، آموزش علوم انسانی(حکمت و فلسفه) نیز در دانشگاه گندی شاپور رواج داشت. علاوه بر اندیشه های فلسفی ایرانی (حکمت خسروانی، که بعدها به نام فلسفه اشراق توسط شیخ شهاب الدین سهروردی بسیار گسترده شد) در گندی شاپور اندیشه های ایرانی، هندی، سامی و یونانی به هم آمیخت و به صورت اندیشه ای جهانی ارائه می شد. این تحول فرهنگی در زمان ساسانی به دلیل ساختار ظالمانه و آماده برای تلاشی حکومت ساسانی و حمله اعراب فروریخت ولی جالب است که ریشه بسیاری از مبانی فرهنگی مسلمانان و علوم و فنون

دوران اسلامی را باید با در زمان ساسانی و فرهنگ دانشگاه گندی شاپور جستجو کرد.

پس از فتح شوشتر در سال 17 هجری به سرداری ابوموسی اشعری، شهر تاریخی گندی شاپور به تصرف مسلمانان درآمد. در این شهر تخریبی صورت نگرفت. در دوره آغاز خلافت عباسیان خاندانهای ایرانی (برمکیان) و رجال برجسته علمی (در طب، فلسفه ، نجوم و ریاضیات) در دستگاه خلافت در بغداد (در سی کیلومتری مداین پایتخت ساسانیان) نفوذ کردند و با کمک دانشمندان سریانی، کلدانی و یهودی علوم زمان را از زبانهای مختلف به عربی ترجمه کردند. نهاد علمی "بیت الحکمه" به این ترتیب پدید آمد. به این کوشش در تاریخ اسلام "نهضت ترجمه" گفته می شود. به آرامی "نهضت تالیف" توسط دانشمندان برجسته مسلمان (که بسیاری از آنها ایرانی یا ایرانی تبار بودند) شکل گرفت.