نگاهی به 19 سال فعالیت و انتشار شماره 200 مجله نجوم و اهمیت انتشار مجلات علمی برای ترویج علم- قسمت دوم

قوتی ترین تلسکوپ جهان در آریزونای آمریکا


۵- در سالهای پس از جنگ جهانی دوم رویای بشر برای ارسال سفینه و فضا پیما به بیرون از جو زمین محقق شد . در سال 1958 – 1337 خورشیدی – اتحاد شوروی سابق اولین ماموریت موفق اعزام انسان با یک فضانورد را اجرا کرد. در سال 1969 – 1348 خورشیدی- اولین انسان (ارمسترانگ از ایالات متحده) قدم بر روی ماه گذاشت. بسیاری از اکتشافات مهم علمی و تولید بسیاری از فناوری های مفید و کاربردی ابتدا با انگیزه عملیات تسخیر فضا توسط کشور های پیشرو در مطالعات فضایی در پنج دهه گذشته انجام شده است. توجه انسان به فضا و پیگیری عملیات اکتشافات فضایی در سده بیست و یکم ریشه در توجه به کائنات و کیهان دارد. ابتدا کشور های صنعتی به ویژه بیشتر ابرقدرتها (آمریکا و شوروی در دهه های 50 تا 80 میلادی) توجه به فضا و اکتشافات فضایی را دنبال می کردند. در دهه 60 برنامه های فضایی در کشور های اروپای غربی سرعت بیشتری گرفت و در سال 1980 سازمان فضایی اروپا
European Space Agency
با مشارکت کشورهای اروپای غربی شکل گرفت و امروز اعضای آن به کل قاره اروپا گسترش یافته است. این توسعه فناوری فضایی به شناخت بهتر زمین – منابع، مخاطرات، محیط زیست و...- در چهل سال اخیر بسیار کمک کرده است. ضمن اینکه توجه به کیهان الزاماتی را برای توسعه علم و فناوری در حوزه های دیگر – ارتباطات و مخابرات، علوم زمین و ... - را ایجاد کرده است. توسعه یک علم به تنهایی نه امکان پذیر است و نه مفید و توجه به فضا و کیهان به عنوان هدف گزاری کلی، انگیزه برای رشد و توسعه همه جانبه در علوم دیگر بوده است. در سالهای دهه هشتاد به بعد کشور های در حال توسعه مثل هند، چین، کره و ایران نیز به کشور های پیشرو در فناوری پیوسته اند، البته نه همانند آژانس فضایی اروپا امکان ایجاد یک اتحادیه قاره ای داشته اند و نه همچون ایالات متحده و شوروی سابق – و روسیه امروز- توان علمی و فناورانه کافی را برای دنبال کردن برنامه های اکتشافات فضایی به تنهایی داشته اند. البته هر یک از این کشورها به ویژه هند و کره جنوبی همکاری های گسترده و نزدیکی با ابرقدرتها داشته اند. به هر حال واضح است که کشور های در حال توسعه نیز اهمیت توجه به فضا و کیهان را دریافته اند و در این راه تلاش می کنند. البته برای فرهنگ سازی در سطح اجتماع، وجود مجلاتی همچون مجله نجوم، به ترویج علم در این زمینه کمک زیادی کرده است.


۶- مجله نجوم برای علاقه مندان ایرانی به کیهان شناسی منبعی به روز (بیشتر البته به ماه!) در مورد آخرین اتفاقات مربوط به کیهان و نجوم است. ایرانیان در سالهای اخیر در رسانه های همگانی خود با اخبار گوناگونی در مورد پیشرفتهای فضایی و کیهان شناسی و پروژه های در حال اجرا در کشور شان مواجهند. توجه کنیم که در سال 1378 ایران اولین ماهواره را در مدار زمین قرار داد و پروژه راه اندازی رصدخانه ملی ایران برای 5 سال آینده دنبال می شود. ضمنا توجه داشته باشیم که با وجود همه این تلاشها هنوز امکان رصد با تلسکوپهای قوی در ایران امکان پذیر نیست. در حالی که از سال 2007 میلادی تلسکوپ دو دوربینی در آریزونای امریکا با قطر آینه 8.4 متر به عنوان قوی ترین تلسکوپ در جهان برای محققان قابل استفاده است. با این حال منجمان آماتور همچنان با استفاده از تلسکوپ های آماتوری به رصد خود ادامه می دهند.

در روز جهانی نجوم در اردیبهشت ماه 1389 بزرگ ترين تلسکوپ عمومي 14 اينچي اشميت کاسگرين در شهر تهران در مرکز علوم و ستاره شناسی تهران، در شمیران، رونمایی شد و آغاز به کار کرد. تلاشهای فیزیکدانان ایرانی برای توسعه دانش کیهان شناسی به ویژه استادانی چون دکتر منصوری و دکتر ثبوتی بسیار شایان تقدر و ستایش است. این پژوهشگران ایرانی تلاش کرده اند تا امکان و زمینه رصد علمی (و عملی) مدرن را آنطور که در دنیا به عنوان روش علمی کیهان شناسی امروزی شناخته می شود ، در کشور ما فراهم کنند. علاقه مندی به نجوم و نجوم آماتوری هم اکنون با استفاده از تلسکوپهای معمولی 8 تا 10 اینچی در کشور ما انجام می شود. در روز 25 دیماه 88 در خورشید گرفتگی نسبی که در ساعت حدود 9:20 صبح آغاز شد و تا حدود ساعت 11:30 در ایران قابل رویت بود، نگارنده به همراه فرزندان در رصد این پدیده در مرکز علوم و ستاره شناسی تهران با سایر علاقه مندان همراه شد. عکسی را نیز نگارنده از چشمی تلسکوپ این مرکز با دوربین دیجیتال معمولی تهیه کرده است. نگارنده در یک بازدید دیگر در چابهار با دانشجویان علاقه مند شاخه آماتوری انجمن نجوم ایران (شاخه سیستان و بلوچستان) مواجه شد که در ساحل دریای عمان در حال رصد ماه بودند (6/12/88) که از طریق دوربین چشمی تلسکوپ آنها نیز عکسی نیز تهیه کرد!