شهرتبریز، شهر مشروطیت و زمینلرزه و... افشین مستقیمی

من دیروز به تبریز رفتم تا در دفاع فوق لیسانس دانشجوی خودم آقای مهندس افشین مستقیمی -که به اتفاق همکار عزیز آقای دکتریوسف ستار زاده استاد دانشگاه تبریز سمت استاد راهنمائی او را به عهده داشتیم - شرکت کنم. جلسه خوبی بود و با موفقیت از تز خود که بر روی پهنه بندی خطرزلزله در منطقه دریاچه ارومیه -شامل ناحیه تبریز و ارومیه- بود دفاع کرد. انصافا بسیار زحمت کشیده بود و علارغم اینکه بچه هائی که زمین شناسی خوانده اند معمولا میانه خوبی با کار محاسباتی ندارند – چرا که هنوز ساختار آموزشی رشته زمین شناسی در کشور ما آنچنان مدرن نشده که دانشجویان باروشهای نوین و محاسبات بیشتر خو بگیرند – ولی این افشین خان مستقیمی خیلی خوب از پس این کار برآمد و البته زحمت زیادی برای کار خودش کشید به این نحو که در طول پائیز و زمستان سال گذشته هر هفته فقط برای شرکت در کلاس من و یاد گرفتن تحلیل خطر زلزله از تبریز با اتوبوس می آمد تهران و پس از کلاس هم دوباره برمی گشت تبریز. خلاصه دانشجویان من در تهران که بعضا از زیادبودن تمرینات و پروژه شکایت می کنند و همیشه هم وقت بیشتر می خواهند از این افشین خان یاد بگیرند که نشان داد انسان با همتی است و حاضر است برای یاد گیری چیزی که فکر می کند مهم است تمام سختی ها را تحمل کند. اولین کار محاسباتی هم بود که انجام می داد و ضمنا کار مفصل صحرائی هم برای بررسی گسلها انجام داده بود. البته از این تعریفهائی که در این مطلب از او می کنم انشاالله دچار غرور نشود وکار با این روحیه تلاشگر را ادامه دهد.
اما بعد، به تبریز که وارد شدم از گسترش این شهر همچنان به سمت گسل شمال تبریز دچار وحشت شدم و البته دلیل این وحشت نیز ساخت آپارتمان و مجتمع بر روی زون گسل شمال تبریزو تپه ها و شیبهای ناپایدار در این شهر که تماما در وضعیت خطر بالا و بسیار بالا از نظر تکانهای شدید حوزه نزدیک گسل، گسیختگی مستقیم در صورت گسلش و زمین لغزش در اثر رخداد زلزله و حتی بدون رخداد زلزله است. نمی دانم چه اتفاقی بیافتد که مسئولان محلی در شهری مثل تبریز با دوازده بار ویرانی کامل در طول تاریخ در اثر زلزله دست از گسترش بی رویه در وضعیت های خطرناک و سرمایه گذاری در جهت آسیب پذیر تر کردن شهر دست بردارند. امید وارم حادثه ای مثل بم دیگر تکرار نشود ولی رخداد زلزله های سده هجدهم میلادی در تبریز نمی تواند به اندازه کافی هشدار دهنده باشد؟ هیچکس از توسعه تبریز و رونق آن ناراحت نمی شود ولی آیا با این همه نیرو تخصصی که در کشور است هنوز جائی برای توجه به خطرهای آنی و لزوم توقف این نوع توسعه خطرناک وجود ندارد؟ به خدا توسعه تبریز در منطقه باغمیشه، ارم، فرودگاه و تمام ناحیه ای که امروزه در اطراف بزرگراه کمربندی شمال شهر تبریز واقع است جز به آسیب پذیرتر شدن این شهر مهم و تاریخی ما نمی انجامد. به هر حال من همواره به بچه های تبریز که از بهترین دانشجویانم بوده اند افتخار کرده ام - مثل آقایان مهندس مهدی وجودی که البته با همه خوبیش یک عیب کوچک دارد که سرش خیلی شلوغ است! و برایم بسیار سخت بود که او را روی تز فوق لیسانسش متمرکز کنم- ولی با این توان تخصصی و مقالات خوبی که این دانشجوی عزیز من در مورد شهرش در مطبوعات مختلف و در وب سایت شخصی خود نوشته و با توانی مثال زدنی در گسترش نهادهای مدنی غیر دولتی برای کاهش خطرپذیری در مقابل زلزله می کوشد، و صد البته با تمام سخنرانی هائی که خودم از دوازده سال قبل هر از چند گاهی در محافل دانشگاهی و جامعه مهندسین و سازمان نظام مهندسی تبریز داشته ام، نمی دانم که دیگر چه باید بکنیم و چه بگوئیم تا جلوی این روند اشتباه را بگیریم. البته ما به کار خودمان ادامه می دهیم و دلسرد نمی شویم و هم اکنون هم با همکاری آقای دکتر ستار زاده در حال آموزش دانشجویان دانشگاه تبریز در تز های فوق لیسانشان و هدایت بهترین آن دانشجویان به سمت موضوعات پهنه بندی و خطرزلزله و آموزش نیروی تخصصی در این موردرا ادامه می دهیم و امیدواریم که با آموزش چنین کادری و ورود آنها به بدنه تخصصی کشوربه ویژه در آذربایجان بتوان بهتر در مقابل روندهای غلط ایستاد. خلاصه در تلاش برای ایمنی مردمان وطن خود خسته نمی شویم.
البته یاد آوری کنم که تبریز را بخاطر فداکاری و پیشتازی مردمانش در جنبش مشروطه درحدود یکصد سال پیش همیشه بسیار دوست داشته ام. هر بار که به تبریز می روم خودم را در فضائی احساس می کنم که بزرگانی مثل ثقه الاسلام ، ستارخان و باقرخان، علی موسیو و شیخ محمد خیابانی در آن تنفس کرده اند. یاد تمام مجاهدان مشروطه و آنها که برای تحقق آن اهداف بزرگ در وطن ما جان باختند گرامی باد