پيش نشانگرهاي زلزله علمي و شناخته شده هستند، با هياهو نمي توان پيشزفت علمي كرد

در بررسي پيش­بيني زلزله، مطالعات پيش­نشانگرهاي زلزله بر اساس روش علمي صورت مي­گيرد. اين روشهاي مطالعه عيني و شناخته شده هستند و شواهد موهومي كه به روشي غيرعلمي قابليت نتيجه گيري از آنها وجود داشته باشد، نيستند. اگر روش علمي شناخت پيش نشانگرها را به خوبي پيگيري كنيم مي­توانيم به رصد آنها بپردازيم. بدون روش علمي و با ايجاد هياهو بر روي روشهاي ناشناخته و حدس­هاي كاملاً تصادفي، هيچ نتيجه علمي براي پيش­بيني زلزله حاصل نمي­شود. به قول سهراب سپهري، شاعر فقيد معاصر: "هيچ صيادي از جوي حقيري كه به گودالي فرو مي­ريزد مرواريدي صيد نخواهد كرد"!.
براي دستيابي به موفقيت در زمينه پيش­بيني زلزله، روشي كه ما انتخاب كرده­ايم، پژوهش در درازمدت و سعي در ايجاد زيرساخت مناسب است. در اين صورت مي­توان اميدوار بود كه در اين زمينه بسيار مهم براي كشور ما، در طي ساليان دراز دستاوردهاي مناسب هم حاصل شود. توجه كنيم كه در كشورهاي پيشرفته و لرزه خيز جهان نظير ژاپن و ايالات متحده در سالهاي دراز (بيش از يك ربع قرن) پروژه هايي بزرگ مانند

SAFOD

را اجرا كرده اند و كمترين هيجاني در منطقه اي كه اين پروژه در آن اجرا مي­شده، ايجاد نشده است. ضمناً اين برنامه­هاي تفضيلي از طريق ايجاد زيرساخت مناسب و سرمايه گذاري نيروي انساني و مالي اجرا شده اند.
براي عملياتي كردن پيش بيني زلزله در ايران نياز به يك شبكه علمي داريم. در اين شبكه بايد متخصصان و سازمانهاي مختلفي عضو باشند كه بتوانند از جنبه هاي گوناگون تخصصي به شناخت و پيش بيني اين موضوع پيچيده بتوانند مثمرثمر باشند. اينكه چرا از شبكه علمي سخن مي­گوييم، به آن سبب است كه نمي­توان بدون ديدي همه جانبه نگر، و بدون بر هم نهي اطلاعات تخصصي از زمينه­هاي مختلف مرتبط با زمين، نمي­توان در پيش­بيني زلزله پيشرفتي حاصل نمود.
براي پيش بيني زلزله نياز به زيرساختهاي مهمي از نظر نيروي انساني و فني داريم. در اين مورد از امكانات موجود كشور نيز مي­توان به شرط دسترسي مناسب بهره گيري نمود. ولي مسأله آن است كه مثلاً براي رصد سطح آب زيرزميني و ميزان تغييرات، گاز رادن محلول در آب، بايد امكان رصد دائمي و برخط چنين پديده­هايي براي كل گستره فلات ايران در دسترس باشد. چنين مكاني هنوز وجود ندارد، ولي بايد براي آن تلاش نمود.
براي راه اندازي شبكه علمي نياز داريم تا همكاري مجموعه­اي از سازمانها، دانشگاهها و پژوهشگاههاي فعال در اين زمينه را برانگيزيم. سازمانهايي مثل سازمان زمين شناسي، هواشناسي، نقشه­برداري، دانشگاه تهران، مؤسسه ژئوفيزيك، پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، مركز تحقيقات ساختمان و مسكن، سازمان انرژي­هاي نو و ... بايد با هم همكاري كنند تا امكان تبادل داده­هاي تخصصي مورد نياز براي موضوع پيش بيني وجود داشته باشد.
فناوري­هاي نوين نظير فناوري اطلاعات و نانو فناوري زيست فناوري امكانات خوبي در همه زمينه هاي علمي فراهم كرده اند. زمينه پيش بيني زلزله نيز عرصه هاي پيچيده تلفيق اطلاعات زميني با يكديگر، به طور قطع با استفاده از فناوري هاي نوين، قابل دسترس­تر براي بشر خواهد بود.
در زمينه پيش بيني و پيش يابي زلزله، مؤسسه فيزيك درون زمين و زلزله شناسي (IASPEI) يك كميسيون تخصصي در زمينه پيش بيني زلزله دارد كه در آن دو پيش نشانگر تغييرت سطح آب زيرزميني و تغييرات سطح گاز رادن (محلول در آب) به عنوان پيش نشانگرهاي شناخته شده اند. به غير از اين پيش نشانگرها، علائم ديگر در طبيعت از سوي بعضي از دانشگران به عنوان تغييرات قبل از رخداد يك زلزله بيان شده اند. البته شواهد ديگر چون تحت آزمونهاي گوناگون از طريق روش علمي قرار نگرفته­اند، به عنوان پيش نشانگر شناخته شده در نظر گرفته نمي شوند. از اين دسته مي توان به شكل گيري و تغييرات ابرها به دليل تمركز بيرون آمدن گاز Co2 از پهنه­هاي گسله و يا يونيزه شدن ابرها در محدوده گسلهاي فعال اشاره نمود. اين مسأله هنوز به صورت استاندارد در نيامده ولي عمدتاً بعضي فيزيكدانها شواهدي در اين مورد ابراز داشته، و به اين شواهد به عنوان پيش نشانگر باور دارند. تاكنون شاهدي از تمركز ابرها قبل از وقوع زلزله ها گزارش نشده، بلكه پس از وقوع زلزله (مثل زلزله بم 1382) ادعا شد كه تمركز ابرها در ناحيه جنوب شرقي ايران، از پيش از زلزله 5/10/82 بم قابل رصد بوده است. بنابراين تمركز ابرها، هنوز اهميتي نظير تغييرات گاز رادن محلول در آب زيرزميني و يا تغييرات سطح آب زيرزميني ندارد.
البته در مورد ساير شواهد آب و هواشناختي نظير ذوب شدن يخ ها و يا پايان يافتن خشكسالي هاي مهم (عبور از خشكسالي هاي مهم به ترسالي ها مهم) نيز به عنوان شواهد آب و هواشناختي قبل از رخداد زمين لرزه ها به باور بعضي پژوهشگران قابليت استفاده به عنوان پيش نشانگر وجود دارد.
بنابراين به درستي يا غلط بودن يك پيش نشانگر هنگامي مي­توان اطمينان يافت كه اعلام شده و شناخته شده باشند. پيش نشانگرهايي كه هيچگاه شناخته نشود، اصلاً پيش نشانگر نيستند (پيش نشانگر مخفي نداريم!). با كار كردن در فضاي ايزوله نيز نمي توان راه ميانبر پيمود. از مشخصات روش علمي نيز قابليت آزمون است. اگر چنين قابليتي وجود نداشته باشد، اساساً موضوع در حد شايعه است كه نبايد به آن توجه نمود. بايد در پايان يادآوري كنم كه شايعه آفرينان نيز بايد در معرض تبعات ناشي از عمل خود قرار گيرند. اين نمي­شود كه هر زمان، هركس خواست بخشي از مردم يك ناحيه يا استان كشور را به هراس و نگراني فرو برد، و بعد هم هيچكس پاسخگو نباشد كه چرا چنين شده است.