متولی علم و اعتبار علمی

در خبرهای مربوط به زلزله و جستجوهای اینترنتی می توان عبارتهایی را یافت که در آن بعضی متخصصان به لزوم وجود متولی موضوعات خاص علمی یا وجود آن می پردازند. این نکته ای است که همیشه برای من جالبی بوده است و همیشه هم نسبت به آن موضع داشته ام. مثلا در نظر بگیرید که من در پژوهشگاه زلزله در یک زمینه تخصصی کار کنم، ولی حتی اگر متخصص دیگری در دانشگاه شیراز، یا مشهد یا ... روی همین موضوع من با کیفیت بهتری کار کرد، من اعتراض داشته باشم - هم به اینکه چرا آن فرد یا آن افراد روی همین موضوع کار می کنند و هم به اینکه حتی اگر فرد یا مجموعه دیگری بهتر از من یا گروه، مرکز، پژوهشکده یا پژوهشگاه من کار کرد، باز من متولی آن موضوع علمی را خود (خودم، گروه، مرکز، پژوهشکده یا پژوهشگاه خودم) بدانم! به نظرم خیلی عجیب خواهد بود. ولی متاسفانه با این مساله همچنان مواجهیم.

۱- علم - علمی که ما در آن مشغول هستیم که بخشی از
science
است - موضوعی تجربی، مدرن،
قابل آزمون و قابل ابطال است. اگر اینها که گفتم نباشد اصلا علم نیست (شاید شبه علم باشد که خوشبختانه تعداد زیادی از افراد به آن می پردازند!).

۲- احترام به پیشکسوت صفت بسیار پسندیده فرهنگی ما است، ولی در علم مرجع شفاهی (روزنامه ای، وب لاگی یا وب سایتی!) نداریم. اینکه موضوعی را مستند یا معتبر به دلیل گفته یا شنیده از یک پیشکوت بدانیم - یا اخیرا : روی یک وب سایت یا وب لاگ از فردی ببینیم- الزاما علمی نیست. هر دانشگری - باتجربه، کم تجربه یا مبتدی - باید مطالب خود را به انتشار برساند، آن هم در مجله های معتبر علمی - پژوهشی - ترجیحا نمایه شده بین المللی. وقتی منشر شده میزان ارجاعات به آن مقاله ، درجه توجه به آن را در جامعه علمی مشخص می کند.

۳- هر گاه اخبار و اطلاعات علمی توسط هر دانشگر یا گروه پژوهشی در منبعی معتبر منتشر شود، علمی است. با ابلاغیه و بیانیه نمی توان مدعی اخبار علمی از یک دانشگاه، مرکز ، موسسه ، دانشکده، پژوهشکده یا پژوهشگاه شد. کیفیت هم تصادفی نیست و با تبلیغات حاصل نمی شود.

۴- بعضی عنوان ها نظیر رئیس یا معاون در مرکز، موسسه، پژوهشکده و... هنوز برای خبرنگاران به عنوان مرجع برای پررنگ کردن عنوان یا متن خبر یا هیجانی کردن آن می شود. این موضوع ممکن است تا مدتی خبری را داغ کند، ارجاعات سایتهای اینترنتی را فراوان کند و در چند روزنامه و نشریه دیگر نیز مطلب منتشر شود ولی هیچ مشکلی را حل نمی کند. هر موضوع یا بحث علمی اگر با استدلال مطرح شود، قابل شنیدن و محل بحث است، عنوان و تیتر نمی تواند نه به اعتبار مطلب بیافزاید و نه موجب داغ شدن موضوع در هر نوع ارجاع خبری - علمی - شود.

۵- موضوعات علمی در اثر ارجاعات به مقامات اجرایی، لابی یا مکرر سخن گفتن از شبه علم، علمی نمی شوند. با تکرار شبه علم فقط حوصله شنودگان سر می رود. نه موضوعی اثبات می شود و نه حقانیت مفروض آن برای گوینده بر همگان روشن.

۶- علم موضوعی مدرن است که باید برای کار علمی امروزی با روشهای نوین روی آن سرمایه گزاری کرد. موضوعات علمی البته جالب هستند ولی کیفیت بالای کار علمی باانجام کارهای جدیدو با روشهای امروزی حاصل می شود و نه با اعلام در مصاحبه ها و گزارشهای وب لاگی یا در سایتهای خبری. با حرف زدن از کارهای مدرن - مثل کاربرد فناوری اطلاعات، نانو، روشهای مدرن تلفیق داده و ...- نمی توان کار مدرن انجام داد. البته وصف العیش، نصف العیش! ولی واقعیت در انجام کارهای مدرن علمی ، سختی کار، پیچیدگی، لزوم صرف هزینه و انجام پژوهش است. نمی توان از صبح تا شب به کارهای مختلف - از تدریس تا ... -پرداخت، و همزمان مدعی شویم که کار پژوهشی با کیفیت بالا هم انجام می دهیم.