ما اينجا مي مانيم - براي توسعه علمي ايران - بخش سوم

اين بخش سوم از يك يادداشت دنباله دار است كه بخش هاي اول و دوم آن را در لينك مربوطه مي توانيد بيابيد

- ما مي دانيم كه بهترين دانشگاههاي دنيا كجا هستند. بهترين دانشگاه در رده بندي هاي وبومتريكس در ژوئيه 2010 دانشگاه هاروارد است و به ترتيب دانشگاههاي ام. آي. تي.، استانفورد و بركلي –همگي در ايالات متحده- در رده هاي بعدي قرار دارند. آنطور كه در بخش قبلي اين يادداشت آوردم، اين رده بندي ها استاندارد خاص خود را دارند و حتي موسسات مختلف طوري معيارهاي رده بندي را اعمال مي كنند، كه نتيجه گاهي در سايت موسسات مختلف متفاوت است. ولي واقعيت هاي كلي و اصلي متفاوت نيستند و در دسته بندي هاي انجام شده توسط موسسات، جاي دانشگاههاي مهم مختلف خيلي بالا و پائين نمي شوند. در اين شرايط كشورهاي در حال توسعه نظير ما به سرعت در حال تلاش براي كسب مدارج بالاتر هستند. دانشگاه ام. آي. تي. در حال كمك به شيخ نشين ابوظبي براي احداث يك مركز توسعه پژوهش و فناوري هاي پيشرفته در ابوظبي –به نام المصدر- است. دانشگاه سوربون هم كار مشابهي را در امارات به انجام رسانده است. در عربستان سعودي در سال 2009 دانشگاه جديدي براي توسعه فناوري هاي پيشرفته در سده بيست و يكم و كار بر روي مسائل و چالش هاي پيش روي اين كشور در دهه هاي آينده – انرژي، محيط زيست، آب و ...- به عنوان دانشگاه ملك عبدالله ايجاد شده است. دولت عربستان سعودي تلاش دارد كه اين دانشگاه با بالاترين استاندارد هاي بين المللي هماهنگ شود. اينها همه نشان از عزم و اراده جدي حتي در منطقه پيرامون ما براي رسيدن به استاندارد هاي بالا از نظر علم و فناوري در سالهاي آينده است. طبيعي است كه اين كشور ها چشم انداز توسعه آينده خود را از طريق توسعه اين نوع دانشگاهها و پژوهشگاهها ديده اند. ما هم در ايران تلاشمان در راستاي توسعه علمي براي آينده ايران است. شكل درست آينده را دانشگران هر كشور با تلاش خود بايد ترسيم كنند. بحث هاي روزمره –هر قدر مهم، اساسي و حياتي باشند- جايگاهي اساسي در آنچه گفتم –ترسيم آينده- به لحاط علمي ندارد.

- با استفاده از فناوري هاي آي.تي. و اينترنت، هر كس در هر كجاي جهان كه هست به يك سامانه جهاني متصل است. ارتباطات چون گذشته كند، دير و غير موثر نيست. البته سرعت اينترنت در ايران همچنان پائين است. گرچه دسترسي به اينترنت بيشتر شده و وزارت ارتباطات گزارش مي دهد كه ضريب نفوذ در ايران حدود 33% است -گزارش وزير ارتباطات، 21/5/89- و البته كيفيت استفاده از اين فناوري در حال حاضر مانند كشور هاي صنعتي نيست. ولي با همين امكان موجود استفاده خوبي براي توسعه در كشورهاي در حال توسعه مانند ايران مي شود.

- ما در علم تجربي ملت با ريشه ي هستيم. بخشي از پر افتخارترين بخشهاي تاريخ علم در سده هاي گذشته را ايرانيان به طور حاص و مسلمانان به طور عام رقم زده اند. ما خود را ميراث دار بزرگاني چون خوارزمي، ابوريحان بيروني، ابن سينا، خواچه نصير الدين طوسي، غياث الدين جمشيد كاشاني و عمر خيام مي دانيم. آن ستارگان تاريخ علم –تجربي و مشاهده اي- در زمانه خود با تمام سختي ها مكتب هاي علمي را هدايت مي كردند. متاسفانه به دلايل مختلف كه در حوصله اين يادداشت نيست –و قسمت بيشترش هم در تخصص صاحب اين قلم نيست و هنوز جا دارد پژوهشهاي بي طرفانه و دقيق بر روي آن از سوي اهلش صورت گيرد- آن دوران طلايي علمي كه هدايتش نزد گذشتگان ما بود به پايان رسيد و سرزمين ما در يك دوران طولاني مكتب علمي نداشت. حدود 160 سال است –از تاسيس دارالفنون- كه دوباره كشور ما در حال تلاش براي داشتن ساختارها و نهاد هاي علم مدرن است. ما به سنت علمي گذشته نزد ايرانيان و مسلمانان افتخار مي كنيم. مي دانيم كه بسياري از مكتوبات و تقريرات و روشهاي علمي 700 سال پيش به كار امروز نمي آيد ولي داشتن پيشينه پرافتخار، به باور ريشه دار بودن نگرش علمي در ايران، و غرور ملي نزد ما كمك فراوان مي كند. البته آنچه دانشگران امروز انجام مي دهند به استاندارد ها و ابزار و روشهاي مدرن و امروزي مربوط است، و نه به علم قديمي سده هاي گذشته.

- ما اينجا مي مانيم و تلاش مي كنيم تا بر روي كار خود بيشترين تمركز را داشته باشيم. در زمانه هاي كه بيشترين حاشيه براي كار علمي وجود داشته باشد، دانشگران بسيار بايد براي فكر كردن به هدفهاي خود بكوشند. ما همين كار را مي كنيم.

- ما از توجه رسانه اي ذوق زده به دستاوردهاي علمي ديگران دلسرد نمي شويم. هنگامي كه كاري مشابه به كارهاي ما را، خارجي ها ويا ايراني تباران مقيم خارج در زمينه هاي كاري خود ما انجام دهند، بارها بيشتر و پر رنگتر بازتاب مي دهند. سرمايه هاي موجود و در كنار گوش خودمان را گاهي فراموش مي كنند، و آنچه ديگران انجام داده اند را با رنگ و لعاب خاص پوشش مي دهند. ما حسود نيستيم، وفكر نمي كنيم كه در هاي خبري مملكت را و چشم ها را بر روي كارهاي مختلف علمي در سطح جهان بايد بست. ولي اشكال كار در انجا است كه هر چه در بيرون انجام مي شود انعكاس پر رنگ مي يايد، ولي نگاه همراه با بي اعتمادي به همان كار در داخل –مشابه يا با كيفيتي حتي بهتر از مورد خارجي- همچنان ادامه دارد. بدتر آن است كه هنگام سرمايه گزاري و تصويت پيشنهاد هاي پژوهشي نيز اين بي اعتمادي به كار دانشگران داخلي ديده مي شود و كار را براي ما سخت تر مي كند.