‎يادداشهايي در حوزه علم و فناوري كه در سال ۸۹ ننوشتم

‎در سالي كه گذشت در مناسبت ها و زمانهاي مختلف قصد داشتم يادداشتي علمي بنويسم . براي اينكه فراموش نكنم معمولا سوژه را روي كاغذي يادداشت مي كنم و به همراه نگه ي دارم. اين يادداشت كمك مي كند كه هر وقت زمان پيدا كردم روي مطلب مورد نظر كار كنم و البته دنبال منابع بگردم و زواياي مطلبي كه به ذهنم رسيده را بيشتر و بهتر بشكافم. در مواردي – البته در اقل موارد!- فرصت پيدا مي شود و يادداشتي مي نويسم. گاهي هم اين يادداشتها مثل خيلي مقاله ها يا كتابهايي كه قصد يا آرزوي انجامش را داشته ام ، البته نوشته نشده اند و كتابهايي كه مي خرم و بعضا نميرسم كه بخوانم يا كامل بخوانم – مي ماند و من پس از مدتي به اين يادداشتها با حسرت مي نگرم كه ايكاش توان و فرصت بيشتري داشتم تا اين كارها را تكميل مي كردم. به هر حال اكنون كه روزهاي پاياني سال ۸۹ است تصميم گرفتم تا ابتكار جديدي به خرج دهم و همه آنچه كه مي خواستم در طي سال بنويسم ولي نشد ، را يكجا در يك مطلب ولي به صورت كوتاه و پي در پي، اشاره وار بياورم.
به هر حال: ‎آب دريا را اگر نتوان كشيد
‎هم به قدر تشنگي بايد چشيد

‎كشور هاي شرق اروپا به سرعت توسعه مي يابند
‎در سالي كه گذشت دو سفر به كشورهاي گرجستان و مقدونيه- هر دو در شرق اروپا و هر دو در مجموعه كشورهاي سابقا كمونيستي – به دليل شركت در همايش هاي علمي و تخصصي داشتم. هر دو كشور را براي اولين بار و در فرصت كوتاه چند روزه مي ديدم. در هر دو جا – به ويژه در پايتخت شان – در تفليس و اسكوپيه- مي ديدم، كه اين كشور ها به سرعت در حال استقرار سامانه هاي مدرن – حمل و نقل، ارتباطات، زيرساخت هايي مانند جاده ، پل، نيروگاه و خودرو هستند. گرجستان يكي از سه جمهوري قفقاز – در كنار آذربايجان و ارمنستان – و از سرزمينهاي تحت قيموميت ايران بوده كه حدود ۲۰۰ سال قبل در اثر جنگ هاي ايران و روس در زمان فتحعليشاه قاجار از ايران جدا شد. اين كشور در سال ۱۹۹۱ از سلطه اتحاد جماهير شوروي سابق رها شده است. گرجستان در سال ۲۰۱۰ حدود چهار ميليون و ششصد هزار نفر جمعيت داشته است. توليد ناخالص داخلي به ازاي هر نفر حدود ۲۶۰۰ دلار است. مقدونيه نيز جمهوري كوچكي در جنوب فدراسيون .يوگسلاوي سابق بوده كه در ناحيه بالكان در شرق اروپا واقع است و در سال ۱۹۹۱ اعلام استقلال كرده است. در سال ۲۰۱۰ جمعيت آن حدود ۲ ميليون ويكصد هزار نفر براورد شده و توليد ناخالص داخلي مقدونيه به ازاي هر نفر حدود ۴۶۰۰ دلار است. زير ساخت هر دو كشور بسيار كهنه و غير مدرن بوده ولي در تفليس فرودگاه بين المللي اين شهر كه در سال ۱۹۵۲ احداث شده ، در سال ۲۰۰۷ نوسازي كامل شده است. ضمنا وجود تاكسي هاي ساخت ايران خودرو – سورن – به عناون تاكسي فرودگاه تفليس كلي باعث غرور ملي شد! هم در كشور هاي حوزه قفقاز و هم در كشور هاي حوزه بالكان هنوز مسايل اساسي -از جمله اقتصادي- براي توسعه زير ساخت ها وجود دارد. نكته اي كه در اين كشور ها از ديد نگارنده جالب توجه بود دنبال كردن برنامه هاي اتحاديه اروپا براي توسعه در بخش هاي مختلف است. البته به ياد داشته باشيم كه گرجستان همچنان در حالت نيمه جنگي با همسايه قدرتمند خود -روسيه – است. در سال ۲۰۰۸ ميلادي ارتش روسيه بخشهاي شمالي اين كشور را به بهانه دفاع از مردم منطقه اوستياي جنوبي اشغال كرد و در نزديكي تفليس در ميانه سال ۲۰۱۰ – بهار ۱۳۸۹- شهر هاي چادري ساخته شده براي آوارگان جنگي همچنان برپا بود..

‎ استفاده از فناوري هاي ارتباطي نوين در دنياي صنعتي
‎در شهريوير ماه سفري به فرانسه داشتم ، پس از سه سال. اين مساله فرصتي دست داد كه تفاوتهايي كه در عرض سه سال در فرانسه در زندگي شهري در سه شهر پاريس، مون پليه و مارسي ايجاد شده بود در يك نگاه سريع در عرض يك هفته ببينم. شايد براي خواننده مطلب جالب باشد كه مهمترين تفاوتي كه توجه من را از نظر تفاوت و مدرنتر شدن زندگي شهر به خود جلب كرد، اين بود كه استفاده از فناوري اطلاعات در اين كشور بود. تعداد افرادي كه از رايانه قابل حمل – لپ تاب – استفاده مي كردند بسيار بيشتر به نظر مي رسيد. در قطار سريعالسير ت.ژ.و افراد زيادتري را نسبت به سفر هاي قبلي – سه سال پيش و در سفر هايي كه در حين تحصيل در دهه ۱۳۷۰ در فرانسه داشتم-ديدم كه از كامپيپتر براي انجام كار در حين سفر استفاده مي كنند. بر اساس آنچه با استفاده از لپ تاب خودم مي توانستم در هنگام اتصال به شبكه اينترنت كنترل كنم تقريبا در تمام ايستگاههاي قطار و هتل ها امكان دسترسي به اينترنت بدون سيم – وايرلس- وجود داشت. اين موضوع برايم جالب بود كه مثلا در ايستگاه قطار گاردو ليون در پاريس امكان دريافت و اتصال به اينترنت بدون سيم از طريق لپ تاب از طريق چندين شبكه مختلف وجود داشت. بعضي از اين شبكه ها امكان برقراري ارتباط را از طريق پرداخت پول با كارت ارتباطي دسترسي را امكان پذير مي كنند. بعضي ديگر در يك بازه زمان كوتاه – مثلا ۲۰ دقيقه – دسترسي رايگان را ممكن مي كنند. و بعضي هم اساسا مجاني امكان دسترسي را فراهم مي كنند. بنابراين مي توان ساعتها در ايستگاه قطار منتظر بود و همزمان مشغول انجام كار و كنترل كردن اي-ميل ها بود . كار روزانه در هرنقطه اي به لطف فناوري ارتباطات مي تواند ادامه يابد. ‎استفاده از اينترنت از سال ۱۹۹۴ (۱۳۷۳) به صورت عمومي در فرانسه آغاز شده ولي همگاني شدن آن به سالهاي پس از سال ۲۰۰۰ مربوط است. آمار هاي سايت سيليكون نشان مي دهد كه در سال ۲۰۱۰ بيست ميليون اشتراك اينترنتي و ۴۳ميليون و دويست هزار استفاده كننده از اينترنت در فرانسه وجود دارد كه اگر به جمعيت حدود ۶۵ ميليوني فرانسه (آمار اول ژانويه ۲۰۱۱)توجه كنيم، درصد استفاده كنندگان از اينترنت در اين كشور به ۶۵٪ مي رسد. ضمنا ۲۸۸ هزار مشترك اينترنت از طريق فيبر نوري در اين كشور وجود دارد.

‎مستشار هم پيش گويي زلزله مي كند
‎در سال ۸۹ سريالي جديد از مهران مديري هنرمند نام آشنا با مزمون طنز و با داستاني تاريخي به صورت سي.دي و دي.وي.دي. و از طريق شبكه ويدويي خانگي عرضه شد به نام قهوه تلخ . در آن داستان شخصيت محوري تاريخ دان- روشنفكري به نام مستشار بود كه به خوردن قهوه اي تلخ به ايران حدود ۲۰۰ سال پيش سفر مي كند و داستان در قالب حضور اين تاريخ دان در زمان مذبور رخ مي دهد. در قسمت هاي اول اين سريال مستشار زلزله اي را پيش بيني مي كند و به اين ترتيب جان پادشاه - جهانگير شاه دولو- را نجات مي دهد. البته بقيه موضوع فيلم ربط زيادي به اين پيش بيني نداشت، به جز چند اشاره در قسمت هاي بعد به اين كار مستشار به عنوان خدمتي به قبله عالم. ولي در فضايي كه در كشور ا افراد مختلف -بيشتر غير متخصص و البته همگي علاقه مند و دلسوز و معدودي هم صرفا سودجو!-دست به پيش گويي و پيش بيني زلزله مي زنند و همگي هم مي خواهند يك شبه ره صد ساله بروند!، گنجاندن اين مزمون در سريال قهوه تلخ نشان از اهميت موضوع نزد نويسندگان اين سريال - امير مهدي ژوله و خشايار الوند- به عنوان يك موضوع جذاب داشته است. اينكه يك مورخ چگونه مي تواند رخداد زلزله را پيش بيني كند ، لابد سوالي است كه در ناخودگاه ذهن نسل جوان ما مطرح شده است. شخصيت ديگري هم در اين سريال وجود داشت به نام داموس الملك كه علاوه بر نظم دادن -!- به امور مالي دربار به پيش گويي از طريق اختر بيني - به شيوه اي كاملا فانتزي و منفعت طلبانه - مي پردازد. خلاصه امسال هنرمندان سريال قهوه تلخ هم به جمع پيش گويان -زلزله و ساير وقايع- پيوستند. ‎

گزارش جهاني علم يونسكو
‎ از سال ۱۹۹۳ و هر ساله يونسكو در روز ۱۰ نوامبر - نوزده آبان ماه - به عنوان روز جهاني علم گزارش از سوي يونسكو گرامي داشته مي شود. در اين روز گزارش جهاني علم منتشر مي شود كه به صورت خلاصه به وضع علمي كشور هاي مختلف -كه از آنها داده مستندي در دسترس است-و همچنين مناطق و قاره هاي مختلف جهان مي پردازند. گزارش امسال جهاني علم يونسكو در همين تاريخ در آبانماه ، و در۵۴۰ صفحه منتشر شد و نشان داد كه آمريگا، اتحاديه اروپا و ژاپن همچنان در دنيا پيشتازان عرصه علم هستند ولي اين پيشتازي با چالش جي از سوي بعضي كشور هاي در حال توسعه به ويژه چين مواجه شده است. در اين گزارش كشور ما در منطقه خاورميانه و جنوب غري آسيا جايگاه به نسبت خوبي دارد و نشان مي دهد كه كشور ما در فاصله نزديكي با تركيه و جلوتر از مصر در حال توسعه زيرساختها و گسترش توليدات علمي خود است. از سوي ديگر كشور هاي كوچكي چون تايوان - چين تايپه- و سنگاپور ، هر دو در جنوب شرق آسيا ُ عملا به صورت جزاير كيفيت علمي در آمده و در رده بندي هاي جهاني علمي و دانشگاهي در سال ۲۰۱۰ نيز جايگاه فاخر و آبرومندي به خود اختصاص داده اند. در اين ميان از تلاش كشور هاي حاشيه جنوبي خليج فارس براي رشد علمي نبايد صرفنظر كرد. در اين ناحيه بيشتر كشور ها با كمك كشور هاي توسعه يافته - همچون آمريكا، فرانسه، آلمان- در حال ايجا مراكز آكادميك با كيفيت بالا و به عنوان نمايندگي دانشگاههاي شناخته شده غربي در كشور خود هستند.

‎سال جهاني شيمي
‎از سال ۲۰۰۹ مجمع عمومي سازمان ملل به اعلام سال جهاني به نام يك شاخه تخصصي براي هر سال ميلادي اقدام كرده است. سال ۲۰۰۹ به عنوان سال جهاني نجوم، سال ۲۰۱۰ سال جهاني تنوع زيستي و سال ۲۰۱۱ به عنوان سال جهاني شيمي اعلام شده است. اعلام هر سال به عنوان يك رشته تخصصي وتمركز بر روي آن موضوع و تلاش براي گسترش آن علم در كشور هاي مختلف به ويژه كشور هاي در حال توسعه است. كميسيون هاي ملي يونسكو در هر كشور به برگزاري برنامه هاي علمي و تخصصي در هر كشور نظارت مي كنند. در ايران كميسيون ملي ‎يونسكو سابقه اي بيش از ۶۰ سال دارد و از ۱۳۲۷ مشغول به فعاليت است.