شبه علم در گزارش ورزشي

در زبان رسانه اي در ايران در توجه به موضوعات جالب و خبري و همچنين براي بيان با تاكيد بيشتر بر سو‍ژه اي خبري بعضا از بيان شبه علمي استفاده مي شود. در اين يادداشت ضمن پرداختن به اين موضوع تلاش مي شود تا به چند مورد در بيان شبه علمي در گزارش هاي رسانه هاي ورزشي ايران پرداخته شود.

-در هفته سوم خرداد ماه و درروز بازي ايران- قطر (انتخابي جام جهاني 2014 برزيل)   يكي از روزنامه هاي ورزشي براي تشويق حضور هواداران تيم ملي فوتبال در استاديوم آزادي و پر شدن استاديوم از هواداران ايراني فوتبال، تيتر زده بود:" زلزله 100 هزار ريشتري!"  لابد منظور اين بوده كه با حضور 100 هزار نفر هوادار تيم ملي، و تشويق هاي آنها،  چنين تكاني به استاديوم (ايضا تيم حريف) وارد مي شود كه اندازه آن بايد 100 هزار ريشتر باشد(!). به هر حال اگر تيتري حتي به اغراق و بزرگنمايي و براي تهييج در نشريه اي به كار مي رود، آيا مجازيم تا تعريف هاي علمي، اندازه ها و مقياس ها را زير پا بگزاريم؟

براي ترويج نگاه واقع بينانه به پديده هاي پيرامونمان لازم است تا پايه هاي تعريف شده و مباني علمي شناخته شده را محترم بشناسيم و با چنين تعريف ها و مباني بازي نكنيم. از سوی دیگر برای عدد و رقم و درصد و نسبت باید اهمیت قایل شد. وقتی برای بیان اغراق آمیز و تهییج حمایت از تیم ملی کشور 100 هزار هوادار را به یک زمینلرزه با 100 هزار ریشتر تشبیه میکنیم، هم نشان از نادیده گرفتن ارزش واقع بینانه عدد  دارد و هم بی اطلاعی از مقیاس اندازه گیری. در این مورد باید یادآور شد که زمینلرزه با بزرگای بیش از 9. به تعداد محدودی و تقریبا یک بار در هر دهه رخ می دهند و بزرگترین زلزله ثبت شده در تاریخ همچنان زلزله 22 ماه مه 1960 شیلی با بزرگای 9.5 است . بنابراین اطلاق عدد 100 هزار به بزرگای زمینلرزه کار اساسا غلط و بی وجهی است!

-      اشاره به اندازه ها و نسبت ها و درصد ها نکته ای است که گاهی در بحث های کارشناسی و تخصصی هم به ان بی توجهی نشان می دهیم. در يك برنامه ورزشي راديو جوان، قبل از همين بازي فوتبال ايران – قطر (سه شنبه 23-3-91) ، خبرنگاري كه در مورد دومين بازي از 8 بازي مرحله مقدماتي رقابتهاي انتخابي جام جهاني 2014 برزيل در گروه 2 آسيا صحبت مي كرد، در حال تفسيري از احتمالات ممكن براي بازي بود و با اشاره به اهميت حضور تماشاگران و پر شدن استاديوم آزادي براي پيروزي تيم ملي فوتبال ايران گفت كه اگر اين بازي دوم را در تهران از قطر ببريم، ما 50% از راه صعود را طي كرده ايم (!). اينجا نيز سوال مهم آن است كه اولا از 8 بازي چگونه است كه اگر دو بازي را ببريم 50% راه صعود را رفته ايم؟ به اين منظور لازم است تا بيان شود كه اگر براي صعود به يك حداقل امتيازي نياز باشد با كسب چه مقدار امتياز، چه درصدي از مسير طي شده است.

-      بيان درست درصد و نسبت در هميشه با در نظر گرفتن احتمال معني درست مي يابد. بيان شبه علمي هميشه به در نظر گرفتن يك واقعيت – بيشتر حاشيه اي – و نه تاكيد بر واقعيت علمي و مستندات مهم و لازم براي جمع بندي، مي پردازد.

-       تيم ملي فوتبال هلند در جام جهاني 2010 تا فينال پيش رفت و در فينال با مغلوب شدن در مقابل اسپانيا به نايب قهرماني جام جهاني رسيد. همين تيم در سال 1988 قهرمان جام ملتهاي اروپا شده بود. ولي در جام ملتهاي اروپاي 2012 با سه شكست پي در پي در همان دور اول از رقابتها حذف شد. توجه عمده گزارشگران ورزشي ما به سابقه اين تيم در جام جهاني قبلي و يا حضور بازيكنان بزرگي چون آرين روبن، فان پرسي، اشنايدر، فان در فارت، استكلنبرگ و ... اختصاص دادند، ولي تقريبا هيچ تحليلي ديده نشد كه اين بازيكنان بزرگ چرا هيچوقت در غالب يك تيم نتوانستند حتي به يك نتيجه مساوي در مسابقات يورو2012 برسند؟ درصد آمادگي و مراحل آماده سازي تيمي آنها و رهبري تيمي توسط سر مربي چگونه صورت گرفت آيا زمان پرداخته شده به اين آماده سازي ها مناسب بوده است؟

-       

-      تازماني كه ديد واقع بينانه و بر اساس آمار واقعي و با ديد علمي به كار گرفته نشود،تا داده به اطلاعات و اطلاعات به علم پردازش وارایه نشود، نه گزارش هاي ورزشي و البته نه نگاه ها به ساير پديده هاي پيرامون بر اساس اقع بينی نخواهد باد. این فرایند  با اغراق و يا ناديده گرفتن واقعيت ها و درصد هر يك از عوامل موثر در شكل گيري وضع موجود به تفسیر نادرست و غیر واقعی و  پيش بيني غلط آينده همراه خواهد بود. با چنين نگاهي، بيش از هر چيز شبه علم بر ديدگان و گرارشمان از وقايع پيرامون حاكم خواهد بود.