مروری بر تاریخچه آیین نامه زلزله در ایران

اولين پيشنويس آيين نامه زلزله  در ايران بعد از زلزله ۱۰ شهريور ۱۳۴۱ بويين زهرا با بزرگاي 7.2 ،  ,  و با دعوت روانشاد مهندس ابولحسن بهنيا رييس وقت دفتر فني سازمان برنامه و بودجه از مهندس علي اكبر معين فر ، در سال ۱۳۴۳  تهيه شد. اين آيين نامه اوليه به صورت ماده 14 قانون برنامه و بودجه و به صورت مقررات الزامي در طرح هاي عمراني منتشرشد. پس از آن توسط موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران) كه در آذر سال ۱۳۴۹ آغاز به كار كرده بود ، آيين نامه زلزله به عنوان  فصل هشتم  آئين نامه حداقل بار وارده بر ساختمانها و ابنيه فني- 1349  (آيين نامه 519)  منتشر شد, و به اين ترتيب با كوششهاي مهندس معين فر ضوابط اوليه براي مساله طرح و اجراي ساختمانها در برابر زلزله   در <فصل هشتم>گنجانده شد.

 بعد از زلزله طبس، مشخص شد كه آيين نامه ويژه و جداگانه زلزله براي كشورما الزامي است. چرا كه تا ان زمان فقط فصل هشتم از ايين نامه  519 به صورت مختصر به زلزله اختصاص داشت. بعد از آماده شدن پيش نويس آيين نامه، تهيه كنندگان به هر جا مراجعه ميكنند به دليل شرايط خاص بويژه جنگ امكان انتشار پيدا نمي شودتا اينكه  مركز تحقيقات ساختمان و مسكن به نيابت از طرف دولت و از انتشار اين آيين نامه و سپس ميزباني كميته هاي بازنگري دائمي اين آيين نامه (تاكنون) استقبال مي كند.  با توجه به اينكه در اداره استاندارد براي هر استاندارد اختصاص يافته و تعريف شده يك شماره ارایه می شود و، براي اينكه آیین نامه زلزله از لحاظ قانوني قابل چاپ و انتشار طبق ضوابط اداره استاندارد شود، شماره آن عدد بزرگي (۲۸۰۰) تعيين مي شود و اين در حالي است كه تا آن زمان اين تعداد آيين نامه استاندارد در كشور وجود نداشته است. ولي تعيين اين شاره بيشتر از آن جهت بوده كه بعدا مجبور به افزايش و تغيير شماره نشوند.  به اين ترتيب نام استاندارد ۲۸۰۰  از سوي موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران شماره گذاري مي شود (۱۳۶۷). (البته سلسله شماره هايي در تعريف موسسه استاندارد بوده كه خالي بوده اند و يا هنوز استاندارد آن موضوع تعريف نشده بودند و شماره ها به آنها اختصاص پيدا كرده بوده كه بعدا تعريف شوند لدا بايد شماره جديد از آن شماره هاي ذخيره فاصله كافي ميداشته است) . به اين ترتيب ايين نامه زلزله استاندارد 2800 توسط موسسه استاندارد در بند 6 تصويب نامه شماره 119138/ت 969 مورخ ۲۷ اسفند ۱۳۶۷  هيأت دولت  قانوني شده و تجديد نظر در آن را هر 5 سال يكبار بر عهده وزارت مسكن (مركز تحقيقات ساختمان و مسكن) گذارده است، از طرف ديگر، ضرورت بازنگري اين استاندارد را به صورت مستمر روشن مي سازد. هم اكنون در سال 1391 ويرايش چهارم اين آيين نامه در دست انتشار است.  البته به اين آيين نامه از زمان نگارش اوليه 1366  (و اتصويب قانوني آن در سال ۱۳۶۷) عملا يي توجهي مي شود تا اينكه زلزله مهيب منجيل در سال 1369 رخ ميدهد و در مباحث عمومي و مهندسي در كشور ضرورت اعمال مقرارت ساختماني مطابق اين آيين نامه براي طرق مقاوم ساختمانها در برابر زلزله در نظر گرفته مي شود. 

آئين نامه طرح ساختمانها در برابر زلزله – ۲۸۰۰

موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران تنها سازماني است در ايران كه بر طبق قانون ميتواند استاندارد رسمي فرآورده‏ ها را تعيين و تدوين و اجراي آنها را با كسب موافقت شورايعالي استاندارد اجباري اعلام نمايد.

 آيين نامه طرح ساختمانها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) كه بوسيله كميسيون فني ساختمان تهيه و تدوين شده و در بيست و دومين اجلاسيه كميته ملي استاندارد ساختمان مورخ ۱۳۶۷/۵/۲۳ مورد تاييد قرار گرفته , اينك باستناد ماده يك قانون مواد الحاقي به قانون تاسيس موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران مصوب آذر ماه ۱۳۴۹ بعنوان آيين كار رسمي ايران منتشر شد، و  پس از آن فصل هشتم استاندارد شماره ۵۱۹  فاقد اعتبار اعلام شد.

بنابراين براي مراجعه به استانداردهاي ايران بايد همواره از آخرين چاپ و تجديد نظر آنها استفاده نمود .

در تهيه و تدوين اين آئين كار سعي شده است كه ضمن توجه بشرايط موجود و نيازهاي جامعه حتي المقدور بين اين آئين كار و آئين كار كشورهاي صنعتي و پيشرفته هماهنگي ايجاد شود .

اين آئين كاربا امكانات و مهارتهاي موجود . انجام پژوهشهاي  ۵ ساله ، با بررسي ويژگيهاي زلزله هاي ايران در كميته هاي تخصصي ۷ گانه به میزبانی مركز تحقيقات ، ساختمان و مسكن و نسخه اولیه آن با استفاده از منابع زير تهيه و تدوين شده است .

۱ ـ معين فر , علي اكبر ، بربريان , مانوئل ـ قريشي , منوچهر ظهوريان ايزد پناه , علي اصغر نادرزاده , احمد ـ پهنه بندي مقدماتي خطر نسبي زلزله در ايران ـ مركز تحقيقات ساختمان و مسكن اسفند ماه ۱۳۶۵

۲ ـ معين فر , علي اكبر – رويداد دشت بياض و فردوس ـ دفتر فني سازمان برنامه تير ماه ۴۸

۳ ـ عبد شريف ابادي , هوشمند ـ مركز تحقيقات ساختمان و مسكن شهريور۶۳ ـ زلزله ساختمانهاي متداول ـ ۱۳۶۳

۴ ـ معين فر ـ علي اكبر ـ زلزله و ساختمانهاي مسكوني كوچك , دفتر فني سازمان برنامه تيرماه ۴۲

۵ ـ مجموعه سخنرانيهاي سمينار آموزشي اثرات زلزله در ساختمانهاي متعارف ـ مركز تحقيقات ساختمان و مسكن آبان ماه ۶۴

۶ ـ نشريه شماره ۸۲ ـمركز تحقيقات ساختمان و مسكن ـ بهمن ماه ۶۶