روش‌هاي پيش يابي زلزله

اين متن مصاحبه خبر نگار ايرنا با من است كه پس از اصلاح و كمي تغيير آن را روي در زير آورده ام

دكتر مهدي زارع رييس پژوهشكده زلزله‌شناسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله در گفت و گو با خبرنگار ايرنا چگونگي مطالعات مربوط به زلزله‌شناسي را تشريح كرد. به اعتقاد وي به طوركلي مطالعات زلزله شناسي با توجه به مشخصات گسل‌ها، نحوه قرار گرفتن و ويژگي‌هاي لرزه خيزي آن‌ها انجام مي‌شود. با در نظر گرفتن اين مشخصات و با توجه به مدل‌هاي لرزه خيزي و محاسبات صورت گرفته، خطر زلزله در يك نقطه يا يك پهنه محاسبه و پهنه بندي براساس مطالعات زلزله هاي گذشته انجام مي‌شود. اين موضوع با توجه به زمان ، مكان و بزرگاي اين اتفاق رخ داده است. بنابراين آن چه كه به عنوان مطالعات پهنه‌بندي خطر زلزله انجام مي‌شود، برآورد رخدادهايي است كه در آينده احتمال وقوع آن در منطقه‌اي و پهنه‌اي وجود دارد كه به نوعي پيش بيني كردن مكاني خطر و مشخص كردن مناطقي است كه داراي خطر مشابه هستند.

زارع ادامه داد با به دست آوردن اين اطلاعات " نقشه‌هاي هم شتابي " فراهم مي‌شود كه با آنها امكان تفكيك مناطق پرخطر و كم خطر به طور نسبي بوجود مي‌آيد. در واقع با انجام اقدامات فوق مي‌خواهيم بفهميم زلزله‌هاي آينده با چه احتمالي، در چه زماني ، چه اندازه‌اي و چه مكاني اتفاق مي‌افتد، آنچه كه امروزه به آن " پيش بيني زلزله" مي‌گويند. وي با اشاره به رويكرد جديد در پيش بيني زلزله با نام " پيش‌يابي زلزله " گفت: در اين رويكرد به جاي اينكه تعيين كنند دقيقا زلزله‌اي در يك منطقه با چه اندازه معين بزرگا رخ خواهد داد، مشخص مي‌كنند كه در منطقه‌اي در يك فاصله زماني مثلا ‪ ۲۴‬ساعت، در يك هفته و يا يك ماه آينده احتمال وقوع چه خطر و يا چه ميزان وقوع زلزله وجود دارد. به گفته زارع امروزه در كاليفرنيا هر ‪ ۲۴‬ساعت يك بار اين كار (پيش يابي زلزله) انجام مي‌شود و در ايران هم چنين مطالعاتي شروع شده است. علم زلزله شناسي به طور كلي در جستجوي مطالع زلزله ها و شناخت زمين از طريق زمين لرزه و منشاء رخداد آنهاست، آرزوي بشر پيش بيني زمان زلزله است كه جزو اهداف بلند مدت است. با انجام مطالعات بر روي زمين و گسل‌ها مي‌توان مناطق پرخطر را مشخص و انسان‌ها را از اسكان در آنها برحذر داشت، اما با تمام اينها نمي‌توان گفت كه بر روي زمين زندگي نكنيم! وي با تاكيد بر نقش مهم نوع طراحي سازه، مصالح و نحوه كاربرد آنها گفت: حتي اگر بشر به علم " پيش بيني قطعي زلزله " هم دست يابد باز هم تمام مشكلاتش حل نمي‌شود.

در ايران طي ‪ ۱۶‬تا ‪ ۱۷‬سال گذشته به ويژه بعد از زلزله ۱۳۶۹ منجيل اقدامات خوبي صورت گرفت. شبكه باند پهن لرزه‌نگاري براي آگاهي از مكان و زمان دقيق زلزله هاي فلات ايران توسط پژهشگاه ايجاد شد با جمع‌آوري اطلاعات از گسل‌هاي فعال نقشه‌هايي تهيه شد كه اكنون بايد در مقياس‌هاي بزرگتر و دقيقتر به روز شوند. رييس پژوهشكده زلزله شناسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله ادامه داد با توجه به پهنه‌بندي خطر زلزله، نحوه تغييرات -كاهنده شدن- جنبش زمين از كانون زلزله، الگوي رياضي تهيه كرده ايم كه بر اساس آن محاسبه نقشه پهنه‌بندي در ايران انجام مي‌شود.

دستگاه‌هاي لرزه‌نگار دكتر زارع در خصوص ايستگاه‌هاي لرزه نگار گفت: هم‌اكنون در ايران ‪۱۶‬ دستگاه لرزه‌نگار باند پهن وجود دارد كه نحوه رخداد زلزله را به مركز مخابره مي‌كند كه با توجه به اطلاعات داده شده آن امكان مطالعه بر روي پوسته زمين فراهم مي‌شود. وي با بيان اينكه در نظر است تعداد اين لرزه نگارها به ‪ ۴۰‬ايستگاه در سراسر كشور افزايش يابد اظهار داشت: راه‌اندازي هر ايستگاه بين ‪ ماه۶‬تا يك سال و نيم زمان نياز دارد. در نظر است تا بخش‌هايي از دستگاه هاي لرزه نگاري را در آزمايشگاه توسعه تجهيزات در پژوهشگاه توليد كنيم يعني در واقع شبكه لرزه نگار را تا حد امكان ايراني كنيم.