رسانه علم – رادیو دانش -1

در سالروز تاسيس راديو ، پيشنهادي مبتني بر ايجاد شبكه راديويي دانش مطرح كردم. اكنون فرصتي است تا كمي در اين مورد توضيح دهم. راديو و تلوزيون و رسانه هاي نوشتاري – اعم از چاپي: روزنامه يا الكترونيكي: سايتهاي اينترنتي- در سالهاي اخير به مساله دانش توجه كرده اند. همين كه بخشي از فضاي خود را به طرح مساله علم اختصاص مي دهند نمايانگر آن است كه تمايل به اين مساله وجود دارد. اينكه واقعا چقدر از اين تلاش با موفقيت همراه بوده، نياز بررسي كارشناسي دارد. البته من كارشناس حوزه رسانه و ارتباطات نيستم، ولي آنچه به نظرم مي رسد به صورت يادداشتهاي شخصي مطرح مي كنم

اول اينكه مسئوليت رسانه چيست. اگر در زمينه علمي، رسانه بتواند به خوبي طرح مساله بكند، رسالت خود را به خوبي انجام داده است. بديهي است كه حل مسائل و مشكلات علمي جامعه بر عهده رسانه نيست. ولي طرح موضوعات علمي ، اطلاع رساني، و نشان دادن وضعيت و در نهايت طرح كردن مساله فرايندي است كه اگر در رسانه انجام شود، وظيفه خود را انجام داده است.

هميشه اين نكته وجود دارد كه بيان مساله علمي طوري باشد تا عموم مردم متوجه شوند؟ آيا اين موضوع به معني تغيير دادن زبان علمي است؟ طبيعي است كه جواب منفي است. هر موضوع تخصصي زبان خاص خود را دارد. فقط بيان همان موضوعات تخصصي در حوزه تخصصي به نحوي كه مردم در سطح متوسطي از سواد متوجه آن موضوعات – در حد نياز – بشوند، نكته مهمي است كه با داستان سرائي و بيان موضوعات تخيلي و غير واقعي امكان دستابي به ان نبست. پرورش گويندگاني كه اين حدواسط را بتوانند پر كنند –موضوعات علمي را به بيان رسانه اي و بدون خدشه به ادبيات علمي و فني بيان كنند- بسيار مهم است. البته از خود متخصصان موضوع هم مي توان دعوت كرد تا به حوزه رسانه بيشتر توجه كنند، و تا حد امكان در حوزه هاي مختلف علمي متخصصان آشنا با زبان رسانه هم پرورش يابند.

ساحت علم نبايد به دليل عمومي كردن با ادبيات نامناسب ، و با شوخي هاي نابه جا تبديل به حوزه بذله گويي شود. البته از گويندگان و مجريان هرچه بيشتر صميمي و شوخ طبع بايد استفاده نمود. ولي مثلا براي اينكه مسائل سياره مشتري را به كودكان آموزش دهيم، نبايد بگوييم كه نام اين سياره به اين دليل مشتري است، كه سرش شلوغ است و مشتري زياد دارد!!! يا به حوزه دليل تراشيدن براي هر چيز كه نمي دانيم وارد نشويم و يا دليل واقعي موضوع جستجو شود و بعد بيان گردد.

در رسانه اي كه به علم و مسائل علمي مي پردازد، تهيه كننده، نويسنده، كارگردان و مجري برنامه علمي در حقيقت نقش حد واسط بين مردم و منابع و توليد كنندگان علم را دارند. اگر اين حد واسط به خوبي نقش خود را ايفا كند، طرح مساله به درستي براي جامعه صورت خواهد گرفت. اگر نه حتي ممكن است طرح موضوعات علمي براي مردم به سوتفاهم نيز منجر شود. سو تابير به دلايل مختلف مي تواند رخ دهد و بدترين شكل آن هم وضعي خواهد بود كه ما در مورد نشريات زرد مي بينيم! مسائل پيش پا افتاده در دنيا صرفا چون ظاهر مهمي دارند، در رسانه ما با اهميت تلقي شوند، و بدون جستجوي اهميت واقعي موضوع طرح شود. مثلا يك وب سايت يا نشريه در صفحه اخبار خود مطلبي در مورد پيش بيني زلزله اي قريب الوقوع در ايران خبر دهد، و بعد بلافاصله وب سايتها و رسانه هاي ما به آن چنان بال و پر دهند كه جدا از ميزان صحت و علمي بودن موضوع فقط تيتر مطلب هيجان انگيز باشد و مردم را به هراس و هيجان بيهوده بياندازد – مثالي كه در ايران خودمان در دو هفته گذشته رخ داد. وضع وقتي پيچيده مي شود كه در اين موضوع گروهي هم وجود داشته باشند تا در پوشش علم بخواهند هدفي – مثلا تجاري – را تعقيب كنند. اينجا موضوع پيچيده مي شود و واقعا كنترل صحت هر موضوع از سه منبع براي رسانه ها به كار مي ايد. وگرنه مسابقه اعلان سريع موضوع مي تواند به وضع بدي بيانجامد كه نتيجه آن بدبيني به علم و دانشمند و دانشگر نزد مردم و سو تفاهم براي مردم در مورد واقعيت موضوع خواهد بود.