دوازده خط مترو در تهران و ملاحظاتي كه از نظر زمين شناسي لازم است

ديروز روزنامه ها از برنامه ريزي براي احداث دوازده خط مترو در تهران خبر دادند. البته تهران از نظر حفاري هاي ژئوتكنيكي و مطالعات اوليه براي مترو در مضع نسبتا مناسبي است و مطالعاتي به وسعت و گستردگي مطالعات مترو تهران - تا آنجا كه من اطلاع دارم- از ديد زمين شناسي و ژئوتكنيكي تا كنون در شهر تهران انجام نشده است، گرچه كه متاسفانه مثل بسياري ديگر از كارهاي فنبي در مملكت ما به خوبي مستند سازي نشده و امكان دسترسي به بسياري از اين داده ها احتمالا براي خود پديد آورندگان و مهندسان درگير در مطالعات در حال حاضر موجود نيست!. ولي گسترش خطهاي مترو و افزايش حفر تونلها مستلزم ملاحظات متعددي است كه اميد است با آخرين يافته هاي علمي در جهت اجراي آنها اقدام شود. در تهران گسلهاي كواترنر متعددي در بخشهاي شمال و مركز و جنوبتهران عبور مي كند. بيشتر شناخت ما از وضع زمين شناسي در تهران سطحي است و بررسي هاي انجام شده سطحي نيز با مطالعات تفصيلي و چندجانبه همراه نشده است. از سوي ديگر شناخت ميزان لغزش در سطح گسلها و موقعيت هندسي صفحه آنها در عمق و همچنين تشخيص نحوه و ميزان جا به جائي هر گسل در يك رويداد لرزه اي در آينده تشخيص داده شود. در اين صورت امكان هر نوع گسيختگي و جابه جائي سطي و در عمق هاي نزديك به سطح قابل مدل كردن خواهد بود. بدون انجام چنين بررسي دقيقي درمورد احتمال جنبش در اثر جنبائي گسلهاي مختلف نمي توان ايده دقيقي داشت. دوازده خط مترو در تهران الزامي است و امكانات حمل و نقل براي نسل بعدي بايد توسعه يابد ولي همزمان بايد مطالعات براي ايمني اين خطوط نيز با بالاترين يافته هاي دنياي مهندسي دنبال شود. لزوم مدلسازي دقيق گسلش در مسير و محل تقاطع با هر تونل و همچنين يافتن ميزان و سن دقيق هر جابه جائي در گسلها بايد به همراه انجام حفاري هاي دقيق براي يافتن سن تمدنهاي باستاني - احتمالا از ميان رفته و مدفون - در گستره تهران براي روشنتر كردن پتانسيل واقعي گسلش و زمينلرزه در گستره شهر و همچنين تدوين برنامه دقيق براي هشدار سريع در هنگام زلزله احتمالي و مديريت بحران از كارهاي الزامي است كه براي متروي تهران بايد با جديت دنبال نمود. شهرداري تهران و وزرتخانه هاي مربوطه به عنوان نهادهاي مرتبط و اصلي بايد به اين موضوع توجه ويژه كنند.