رسانه علم-رادیو دانش3

علم به عنوان مساله مهم كه راه حل مشكلات را در خود دارد اگر براي مردم مطرح نشود، فقط جنبه زينتي و موضوعي شيك و افتخار آميز باشد، ممكن است بخشي از مردم نسبت به آن تمايل يابند، ولي جامعه علم محور نخواهد شد. بنابراين اگر جامعه انتظار حل مشكل خود را از طريق علم بيابد يا ممانعت از مشكلي كه ممكن است رخ دهد (ايمني خود را از طريق علمي جستجو كند) همكاري خوبي در توسعه و جا افتادن روش علمي خواهد نمود. اين روزها مساله آنفولانزاي خوكي -ويروس

-H1N1

در سطح جامعه و به صورت بين المللي مطرح شده است. انتظار از رسانه علم و به ويژه راديو آن است كه كمك كند تا مردم با هر سطح سواد و درك ، كمك كنند تا جامعه ما اصلا آلوده نشود. الفباي موضوع گفته شود و دستورالعمل علمي ولي ساده و قابل فهم به مردم از سوي متخصصان گفته شود. وظيفه رسانه در چنين وضعي چنين نيست كه آنها را متقاعد كند كه هيچ خطري احتمالا وجود ندارد –تا مردم آسوده باشند – چراكه از آنجا كه موضوع آنفولانزاي مذبور در سطح جهان مطرح است (بيماري به عنوان يك پاندمي يا موضوعي جهانگير معرفي شده) مردم از منابع مختلف ديگر خبري ممكن است مطلع شوند كه موضوع خطرهاي خاص را دارد، و اگر اطلاع رساني، و آموزش درست به مردم داده نشود، شايعه به صورت تركيبي از داده هاي درست و انبوهي از اطلاعات غلط در جامعه گسترش مي يابد.
امروزه بحثي در موضع "جامعه شناسي علم" در دنيا مطرح است، به اين عنوان كه علم به عنوان يك مساله و علاقه فردي ديگر مطرح نيست، بلكه اين گروههاي اجتماعي هستند كه به علم مي پردازند، به آن اشتغال دارند، در توسعه آن مي كوشند و به بخشهاي ديگر جامعه انتقال مي دهند. اين گروه ها شامل دانش آموزان، دانش جويان، معلمان و استادان و گروههاي خاص تخصصي هستند. رفتار اجتماعي اين گروهها، كنشهاي انها در درون خود و نحوه تعامل آنها به گروههاي ديگر مي تواند در تصور مردم از علم و نحوه پذيرش يا مقاومت مردم در جافتادن پندارهاي علمي و معرفتي نقش مهمي داشته باشد. "جامعه تخصصي" (مثلا جامعه فيزيكدانان يا رياضي دانان و ...) در مرحله اي كه دانشگران در يك حوزه تخصصي به مرحله از رشد رسيده باشند كه هويت يك جامعه تخصصي در آن موضوع قابل تشخيص باشد، شكل مي گيرد. مي توان انتظار داشت كه رسانه علم، به شكل گيري اين جوامع تخصصي كمك و ارتباط بين كنشگران آن حوزه تخصصي را تسهيل كند. راديو به عنوان ساده ترين، ارزان ترين و فراگيرترين رسانه در شكل گيري اين جوامع تخصصي مي تواند مهمترين نقش را داشته باشد.
اگر مروجان علم را افرادي بدانيم كه حداقل بخشي از وظيفه آنها كمك به پرورش دانشمند و دانشگر در جامعه باشد، راديو مي تواند به عنوان ابزار ارتباطي نقش مهمي بازي كند. مهم آن است كه علم چگونه مطرح شود. علم به عنوان موضوعي جذاب، و مساله اي كه مي توان به آن عشق ورزيد و به اشتغال در آن مفتخر بود، در صورتي كه ترويج داده شود، مي تواند به قدري جذاب باشد كه دانش آموزان با درجه مشخصي از استعداد بتوانند به آن عشق بورزند و در صورت وجود شرايط مناسب به دانشگر و دانشمند تبديل شوند. اين ترويج از مجرايي كه اجبارو تكلف در ذات ارتباط با آن نيست – راديو – اگر صورت گيرد، به اين نوع مطرح شدن علم – موضوعي كه بتوان به آن عشق ورزيد – بسيار كمك مي كند.
رسانه علم و راديو دانش در صورت نداشتن راهبرد مناسب و در دسترس نبودن مجريان و گويندگان تخصصي، مي توان تبديل به بلندگوي تبليغ صرف و يكسويه مسئولان در هر حوزه اي شود. اگر افراد مطلع و متخصص و بدون گرايشهاي خاص سياسي در رسانه علم در حوزه هاي گوناگون تخصصي مشغول باشند، در آن صورت امكان تبديل شدن رسانه به بلندگوي تبليغ يا تخريب بسيار كم مي شود. البته ذكر كردم كه اگر ملاك ها و معيارهاي سنجش – حداقل براي حوزه ها و زمينه هايي كه موارد مشابه آن در ايران و جهان كار شده و كشورهاي شبيه به ما، و جامعه هاي تخصصي مشابه درگير موضوع هستند – اگر در رسانه علم (راديو دانش) مطرح شوند، مي توان انتظار داشت كه ، آن ملاكها پيشاپيش مانع شوند كه راديو تبديل به بلندگوي تبليغ يا تخريب صرف شود.
امروزه مساله اقتصاد و ارتزاق از طرق مختلف و زندگي سعادتمند از مسائل مهم جامعه است. ترويج علم بدون نشان دادن راه هاي ارتزاق سالم از طريق علم و نمونه هاي موفق آن را به جامعه امكان پذير نيست. بايد شغل هاي علمي و مرتبط با علم از طريق رسانه علم معرفي شوند تا موضوع علم به عنوان يك بحث انتزاعي شناسانده نشود.
علمي نگاه كردن به پديده ها و علم گراشدن و علم محور شده نحوه تفكر مردم از طريق رسانه علم امكان پذير است. اينكه مردم رخداد پديده ها را شانسي و برپايه بخت و اقبال ندانند، تنها هنگامي ممكن است كه نوع تفكرشان علمي – بر پايه روش علمي – باشد. طبيعي است كه منظور آن نيست كه مردم همه دانشمند و دانشگر باشند. مهم آن است كه با هر درجه از تحصيل به مسائل علمي نگاه كنند. رسانه علم اين وطيفه را دارد كه با "طرح مناسب مسائل" به علمي نگاه كردن به پديده ها كمك كند.
اطلاع رساني علمي اگر صرفا برپايه انتقال آخرين كارهايي كه خوب است انجام شود – مثلا بيان اين گزاره خبري كه خوردن سيب از فلان بيماري ممانعت مي كند و ... – موجب سلب اعتماد مردم به علم مي شود. اگر مردم به همان دستور چند روز عمل كنند ولي تغييري در وضع خود نبينند، ديگر به چنين دستوراتي و اساسا به اصل موضوع بي اعتنا شوند. درعوض اگر از طريق رسانه علم تلاش كنيم كه مثلا مصرف يك نوع ماده غذايي در رژيم غذايي بخش مهمي از جامعه بيشتر شود، در آن صورت و با فرض صحت (استفاده نشدن از نشريات زرد كشورهاي پيشرفته و وبلاگهاي اينترنتي به عنوان منبع خبر!) اصلاح وضع سلامت يا بهبود روندي بهداشتي در جامعه ممكن است.