نهمين مانور سراسري زلزله در مدارس كشور

امروز نهمين مانور سراسري زلزله در مدارس سراسر كشور برگزار شد و به اين ترتيب بيش از چهارده ميليون دانش آموز در اين مانور در اقصا نقاط فلات لرزه خيز ما درسهاي اوليه آمادگي و امداد رساني يك زلزله احتمالي را تمرين كردند. ما نيز در مدرسه راهنمائي سرفراز در منطقه جنت آباد در شمال غرب تهران در اين مانور شركت كرديم. همكاران من در گروه آموزش همگاني و روابط عمومي پژوهشگاه و تمامي همكاراني كه در قسمتهاي گوناگون اجرائي پژوهشگاه ما كار مي كنند در مانور امروز بسيار تلاش كردند و پوشش رسانه اي خوبي نيز به موضوع داده شد. اميدوارم در يك كارگاه تخصصي كه در نظر است در پژوهشگاه برگزار كنيم نسبت به ارزيابي كيفي اين مانورها نيز كار دقيق علمي انجام دهيم تا براي سالهاي آينده كيفيت كار نيز بالاتر رود.

زلزله و مانور سراسري

این روزها پژوهشگاه ما برای برگزاری هشتمین مانور سراسری زلزله و ایمنی آماده می شود. این مانور در مدارس کشور و به صورت سراسری برنامه ریزی شده و هر ساله در همین تاریخ برگزار می شود. به همین دلیل میزان مطالبی که در مورد زلزله و اهمیت توجه به ریسک آن این روزها مطرح می شود در رسانه ها نیز افزایش می یابد. البته معتقدم که یک ارزیابی کیفی و بررسی میزان و بازخورد میزان تاثیر این برنامه ها به صورت واقع گرایانه بود.
معمولا برای چنین مناسبت هائی یک سری سوال - شاید بعضا تکراری- مطرح شود. که عبارتند از:
زلزله به چه دلیل رخ می دهد؟ به دلایل مختلف، از جمله آزاد شدن ناگهانی انرژی جمع شدن در پهنه های گسله فعال - موردی که بیشتر زلزله های دنیا از آن نوع است و اکثر زلزله های ایران هم به همین دلیل رخ می دهند - وجود انفجارات آتشفشانی - در مناطقی که آتشفشان فعال وجود دارد - و همچنین برخورد شهاب سنگها به زمین و رخداد انفجارات مصنوعی به دلایل مختلف. همانطور که ذکر شد زلزله های فلات ایران عمدتا به دلیل جنبا شدن و گسیختگی در پهنه های گسله فعال در مناطق مختلف ایران رخ می دهند.
به همین دلیل انواع زلزله ها را هم می توان به زلزله های زمین ساختی- که بیشتر زلزله های ایران و به ویژه زلزله های مخرب از آن نوع هستند- و زلزله های آتشفشانی و زلزله های مصنوعی و زلزهای در اثر برخورد شهاب سنگی بیان نمود.
برای زلزله شناسی علاوه بر فایده های گوناگونی که از بررسی زلزله ها حاصل می شود - مثل شناخت پوسته زمین و ساختار زمین و همچنین تغییر لایه ها و شناخت ناپیوستگی های گوناگون در اعمال زمین و اکتشاف منابع و ذخایر معدنی و تشخیص منبع لرزه ها و ... - شاید هدفی مهمتر از پیش بینی احتمال رخداد یک زلزله بزرگ - اندازه، مکان و زمانش- وجود نداشت باشد. به همین دلیل است که شناخت مکان گسلها و محل های خطرناک از نظر گسیختگی و رخداد زمینلرزه های مخرب بر مبنای روشهای گوناگون زمینساخت جنبا اهمیت خاصی دارد. همچنین تلاش فوق العاده ای انجام می شود تا بر اساس روشهای آماری و داده های کاتالوگ زمینلرزه ها به براورد احتمالی رخداد زلزله ها در بازه های زمانی کوتاه پیدا کنند.
برای پیش بینی زلزله از روشهای مختلفی استفاده می شود، که بر مبنای شناخت پیش نشانگر های گوناگون بنا شده اند. به همین دلیل برای پیش بینی زلزله معمولا جستجو می کنند تا ببیند که ایا تغییراتی در زمین - بر مبنای تغییر شاخصه های گوناگون قبل از زلزله از قبیل تغییر در آب ، خاک و هوا- رخ داده است یا خیر. اگر چنین نشانه هایی از تغییرات قابل پیجوئی باشد، آنگاه دانشمندان تلاش می کنند نحوه وقوع آن رخداد را بررسی و مدلی ایجاد کنند. این مدل بر اساس اطلاعات و نحوه رخداد زلزله های گذشته و نحوه تغییرات پیش نشانگرها، فرض می کند که اگر مجددا چنین تغییراتی رخ دهد، پس احتمالا مثل دفعات قبل می توان انتظار داشت که این بار هم زلزله ای مشابه رخ دهد.
حال این سوال ایجا می شود که پس چرا تاکنون اکثر موارد پیش بینی زلزله های بزرگ ناموفق بوده است. دلیل آن است که همواره به دلیل کمبود داده ها و یا شناخت ناکافی از طبیعت امکان ایجاد مدل و تصویری نزدیک به واقع - به آنچه که در زلزله ها و پیش از آنها در زمین رخ می دهد - به سختی امکان پذیر است.
بنابر این راه صحیح کدام است؟ راه صحیح تلاش برای افزایش ایمنی است و کاهش آسیب پذیری در مقابل زلزله. آنچه که تاکنون در کشور انجام شده در همین جهت بوده است ولی لازم است که توان و تلاش صرف شده در جهت ماموریت های خاص - تعریف شده به صورت مشخص - سازماندهی شوند. از سوی دیگر بخشی از تلاش نیز باید به جلوگیری از فعالیتهایی که به افزایش آیب پذیری می انجامد بپردازیم. وقتی ساخت و ساز در بدترین مناطق ممکن در فرادیواره گسل شمال تهران و گسل شمال تبریز و همچنین در مناطقی که از نظر سیب بسیار ناپایدارند انجام می شود، در آنصورت باید انتظار داشت که با استقرار جمعیت در این شهرکهای حاشیه ای جدید، هرچه بیشتر ریسک و آسیب پذیری افزایش یابد. به این معنی که مردم بیشتری در معرض خطرهای بالقوه و بالفعل قرار می گیرند.
در بعضی از مناطق در حاشیه شمالی شهر تهران که ارزش زمین و مسکن در آنها بسیار بالاست، تا کنار دامنه های شمالی شهر و حتی بر روی آنها ساخت آپارتمان انجام شده و هم اکنون نیز ادامه دارد.

براي آنها كه مثل من ميگرن دارند

درد ميگرن بد دردي است كه انها كه مثل من دارند، مي دانند مه من چه مي گويم! امروز اين لينك را در اخبار صفحه علمي ايسنا جالب ديدم و فكر كردم كه شايد براي بقيه ميگرني ها هم جالب باشد:
خبر ايسنا

زلزله با بزرگاي 5 در بندر لنگه

به گزارش همكارانم در شبكه ملي باند پهن پژوهشگاه، زلزله ساعت ۷:۱۴ بامداد امروز در نزديكي بندرلنگه زلزله اي با بزرگاي ۵ (با اندازه ۵.۲ توسط مركز زلزله شناسي اروپا مديترانه گزارش شده) رخ داد. زلزله در نزديكي پهنه اي بسيار لرزه خيز و در پهنه روندهاي ساختاري با راستاي شرقي- غربي تا شمالشرق-جنوبغرب رخ داد. از اين زلزله خسارت جاني و مالي گزارش نشده است - خوشبختانه- ولي در منطقه اي رخ داده كه از آذر ۸۴ با زلزله جزيره قشم تا كنون فعاليت بسيار نشان داده است.

سالروز تاسيس موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران مبارك باد

امروز دانشجويانم خبر دادند كه به مناسبت پنجاهمين سالروز تاسيس موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران مراسمي در اين موسسه برقرار بوده است. صميمانه سالروز تولد اين موسسه با ارزش پژوهشي و آموزشي را به عنوان نماد و پيشكسوت رشته ژئوفيزيك - در كل- و به ويژه زلزله شناسي در ايران تبريك و تهنيت عرض مي كنم. براي همه همكاران و دانشجويان عزيز در آن موسسه - كه اكنون عمري نيم قرني دارد - آرزوي سعادت و بهروزي و پيشرفت دارم. اميدوارم كه همكاري هاي رو به رشد پژوهشگاه ما و موسسه ژئوفيزيك دانشگاه تهران با همكاري و همفكري مديران ، استادان و دانشجويان دو طرف هرچه بيشتر توسعه و گسترش يابد. ضمنا اين سالروز را به دانشجويان فوق ليسانس موسسه كه در هدايت رساله كارشناسي ارشدشان مشاركت دارم به طور ويژه تبريك و تهنيت مي گويم.

زلزله در استان سمنان 80 كيلومتري گرمسار

مركز زلزله در استان سمنان 80 كيلومتري گرمسار اعلام شد
خبرگزاري فارس: معاون پژوهشي پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، مركز زمين لرزه دقايقي پيش در استان سمنان را منطقه‌اي واقع در 80 كيلومتري گرمسار اعلام كرد.

مهدي زارع، در گفت و گو با خبرنگار اجتماعي فارس، اين زلزله را در ادامه يك گروه زلزله خواند و گفت: اين گروه زلزله از مرداد امسال در منطقه گرمسار رخ داده است كه ضعيفترين آن 5/2 ريشتر و قويترين آن زلزله امشب به شدت 1/5 ريشتر بوده است. وي اضافه كرد: وقوع گروه زلزله در منطقه گرمسار سابقه دارد كه نمونه آن در سال 1367 به وقوع پيوست. زارع، علت وقوع چنين پديده‌اي را وجود گنبدهاي نمكي در منطقه گرمسار اعلام كرد و افزود: نمك به دليل خاصيت پلاستيكي انعطاف پذير است و اين سبب مي‌شود كه گسلها به تدريج انرژي را آزاد كنند يعني به جاي اينكه زلزله شديدي اتفاق بيفتند زلزله هاي كوچكتر با شدت كمتر رخ ‌دهد. وي در پاسخ به اين پرسش كه آيا احتمال وقوع زلزله شديدتر در اين منطقه وجود دارد يا نه گفت: انتظار ما اين است كه اين زلزله‌ها همان طور كه از مرداد بوده شديد نباشد. انتهاي پيام/ز

اظهارنظرهادرباره احتمال فعاليت دماوند براساس اطلاعات اندك موجودعلمي نيست

خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران سرويس: علمي
مشاهده برخي فعاليت‌ها و تغييرات در محدوده قله دماوند به صورت رخداد چند زلزله و خروج گاز و بخار از قله دماوند طي ماه‌هاي اخير موجب بروز برخي نگراني‌ها در ساكنان منطقه پيرامون قله و همچنين بحث‌هاي كارشناسي گوناگون در مورد بررسي احتمال فعاليت مجدد آتشفشان دماوند شده است.
به گزارش خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران(ايسنا)، اين در حالي است كه به اذعان مسوولان و كارشناسان مربوطه، تاكنون اندازه‌گيري و بررسي علمي و دقيقي در خصوص روند اين تغييرات انجام نشده و مطالب مطرح شده صرفا متكي بر پاره‌اي مشاهدات و حدس و گمان‌ها مي‌باشد.
دكتر مهدي زارع، معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله در گفت‌و‌گو با خبرنگار «علمي» ايسنا با بيان اين كه رخدادهايي چون زمين لرزه و خروج گاز و بخار در سال‌هاي اخير - مشخصا در سال 1367- نيز در سابقه قله دماوند ديده شده است، اظهار داشت: آتشفشان دماوند از ديد زمين‌شناسي يك سامانه آتشفشاني فعال است، ولي فعاليت آن در حد خروج بخار و گاز و چشمه‌هاي آب گرم و همچنين بعضي از تظاهرات سطحي از نهشته‌هاي وابسته به يك سامانه آتشفشاني و همچنين اثرگذاري بر ريخت دره‌ها و ايجاد لغزش‌هاي گوناگون - به عنوان اثرهاي ثانويه - بوده است.
وي افزود: دماوند فعاليتي در حد انفجارهاي آتشفشاني و خروج گدازه در حدود 30 هزار سال گذشته از خود نشان نداده است، اما برخي از آتشفشان‌شناسان كه بررسي‌هايي بر روي اين سامانه داشته‌اند، آخرين فعاليت انفجاري آن را مربوط به زمان‌هاي جديدتري مي دانند.
احتمال انفجار آتشفشاني در قله دماوند تائيد نشده است
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله گفت: خروج گاز و بخار و لرزه‌خيزي كم تا متوسط نيز بخشي از فعاليت اين سامانه فعال آتشفشاني است كه در ماه‌هاي گذشته كارشناسان موسسات مختلف پژوهشي نظير سازمان زمين شناسي و اكتشافات معدني كشور و پژوهشكده زلزله شناسي پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، مشغول بررسي‌ و سنجش شاخص‌هاي گوناگون زمين شناختي و ژئوفيزيكي در محدوده اين سامانه بوده‌اند.
البته هيچ يك از اين بررسي‌ها نمايانگر احتمال ايجاد يك انفجار آتشفشاني در قله دماوند و يا پيرامون آن نبوده است و اين نظر براساس داده‌هاي تاكنون به دست آمده، قابل طرح بوده و لازم است تا با گردآوري حجم وسيعي از داده‌هاي مرتبط با شاخص‌هاي فعاليت آتشفشاني، تحليل‌هاي دقيقتري نيز به عمل آيد و اساسا پايش دائمي سامانه دماوند از ديدگاه ياد شده، توصيه مي شود.
راه اندازي 10 ايستگاه لرزه نگاري در منطقه دماوند
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله اظهار كرد: در اين راستا از سال گذشته در پي گزارش‌هايي مبني بر مشاهده برخي تغييرات پيرامون قله دماوند، 10 ايستگاه لرزه نگاري از سوي پژوهشگاه در منطقه راه‌اندازي شده و وضعيت لرزه‌خيزي آن به طور مستمر پايش مي‌شود.
وي خاطر نشان كرد: طي اين مدت مورد غيرطبيعي خاصي كه حاكي از فعاليت لرزه‌يي غيرطبيعي پيرامون قله و در نتيجه احتمال انفجار و فوران آتشفشان باشد، ثبت نشده است.
پارامترهايي هفت‌گانه براي شناسايي آغاز فعاليت آتشفشان قابل بررسي است
دكتر زارع رصد فعاليت‌هاي لرزه‌يي را به عنوان يك پارامتر ثانويه در فعاليت آتشفشاني خواند و تصريح كرد: يكي ديگر از شاخص‌هاي قابل ارزيابي در منطقه، اندازه گيري پارامترهاي هيدروگرافيك با بررسي تغييرات مختلف در آب رودخانه‌ها و چشمه‌هاي پيرامون قله است كه بدين منظور از حسگرها و ابزارهاي دقيق اندازه گيري استفاده مي‌شود.
نصب دوربين در اطراف دهانه آتشفشان خفته دماوند به منظور پايش مستمر هر گونه تغيير و فعاليت غيرعادي و برداشت و ارزيابي دقيق ژئوشيميايي مواد مختلف از جمله گازها و بخارهاي خروجي از ديگر روش‌هاي بررسي فعاليت‌هاي آتشفشاني در قله دماوند است.
وي خاطرنشان كرد: مطالعه دقيق ژئومورفولوژي (زمين ريختي) منطقه با ابزارهاي مختلف اندازه گيري، بررسي بخارات خروجي از لحاظ ميزان، سرعت و ساير مولفه‌هاي مربوطه و ثبت كامل اين اطلاعات، انجام تست‌هاي رسوب شناسي آزمايشگاهي و در نهايت مدل سازي عددي وضعيت آتشفشان به منظور پيش‌بيني علمي انفجار احتمالي آن از ديگر مطالعاتي هستند كه براي رفتارسنجي دقيق فعاليت‌هاي آتشفشاني دماوند و هر گونه اظهار نظر علمي در مورد روند فعاليت آن ضروري است و بدون انجام هفت بررسي مذكور نمي‌توان به صرف اعزام چند كارشناس به منطقه و انجام چند بررسي و اندازه‌گيري در اين خصوص اظهارنظر كرد.
اين استاد زلزله شناسي در پاسخ به ايسنا، درباره ارتباط آتشفشان با زلزله و خطر بروز زمين لرزه‌هاي شديد در پي فوران احتمالي قله دماوند،‌ گفت: انفجار يا فوران گدازه از كوه‌هاي آتشفشاني، معمولا با فعاليت‌هاي لرزه‌يي همراه است، ولي الزاما رخداد آتشفشان به معني وقوع زلزله پس از آن نيست؛ همچنان كه فعاليت‌هاي لرزه‌يي به صورت لرزه‌هاي با شدت كم تا متوسط در محدوده كوه‌هاي آتشفشاني، امري طبيعي تلقي مي‌شود و الزاما نمي‌تواند نشانه رخداد آتشفشان باشد.
دكتر زارع خاطرنشان كرد: در حاشيه صفحات تكتونيكي بزرگ مثل فيليپين و ژاپن، زمين لرزه‌ها و آتشفشان‌هاي زيادي رخ مي‌دهد و علت آن، ويژگي‌هاي زمين شناختي و فعاليت بالاي لايه‌هاي زمين در آن مناطق است كه شرايطي كاملا متفاوت با فلات درون صفحه‌يي ايران دارند؛ لذا به صرف مشاهده رخداد متناوب زمين لرزه و آتشفشان در مناطقي مثل ژاپن و فيليپين، نمي‌توان درباره سيستم آتشفشاني دماوند كه شرايط كاملا متفاوت دارد و آهنگ فعاليت در آن بسيار كمتر از مناطق واقع در حاشيه صفحات تكتونيكي است، حكم كرد.
وي در ادامه در پاسخ به اين سؤال كه با توجه به عدم فوران گدازه از آتشفشان خفته دماوند طي چند هزار سال گذشته، آيا بيدار شدن آن الزاما با انفجاري شديد و خروج انبوه گدازه‌ها همراه خواهد بود يا خير؟، گفت: صرف عدم فعاليت شديد آتشفشاني دماوند به مفهوم انباشت شديد انرژي و انفجار شديد آن در آينده نيست.
آتشفشان مانند تمام پديده‌هاي زمين شناختي، سيستمي پيچيده دارد كه براي پيش‌بيني و اظهارنظر در مورد رفتار آن، بايد شرايط آن را از جنبه‌هاي مختلف بررسي كرد و نمي‌توان به سادگي در اين مورد حكم كرد.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين‌المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، درباره وضعيت مطالعات آتشفشان‌شناسي در ايران به ايسنا گفت: در حال حاضر متخصصان آتشفشان‌شناسي خوبي در كشور داريم، اما با توجه به اين كه موضوع مبتلابهي براي ما نيست، برداشت‌ها و بررسي‌هاي مستمر در اين خصوص نداريم و به نظر نمي‌رسد نياز به ايجاد تشكيلات خاصي در اين زمينه باشد و مي‌توان در همين سازمان‌هاي ويژه مثل سازمان زمين شناسي كشور، گروه‌هايي را براي بررسي وضعيت آتشفشان‌هاي موجود و انجام اندازه‌گيري‌هاي هفت گانه ياد شده به محل آتشفشان‌ها اعزام كرد.
آتشفشان‌ها را نه به خاطر شايعات، بلكه براي تاثير مستقيم بر محيط اطراف بررسي كنيم
وي تاكيد كرد: آتشفشان‌ها نه به دليل اخبار يك سال گذشته در مورد دماوند، بلكه به دليل تاثيرات گسترده سيستم‌هاي آتشفشاني بر محيط اطرافشان بايد مورد مطالعه و بررسي جدي قرار گيرند و مثلا چشمه‌هاي اطراف آتشفشان‌ها به دليل تركيبات خاصي كه دارند، فعل و انفعالات مختلفي را در لايه‌هاي زمين باعث مي‌شوند كه نمونه آن در سازند لار در حوالي كوه آتشفشان دماوند قابل مشاهده است و كارستي شدن و خلل و فرج لايه‌هاي زمين در اثر نفوذ آب اين چشمه‌ها، سبب فرونشست زمين و تهديد سد لار شده است.
وي در پايان گفت: آتشفشان‌ها در كنار تاثيرات مخربي كه مي‌توانند بر محيط اطراف و زندگي ساكنان مناطق پيراموني داشته باشند، مي‌توانند از جهات ديگري از جمله استفاده از انرژي زمين گرمايي نهفته در اين مناطق سودمند باشند كه در اين راستا مركز انرژي‌هاي نو وزارت نيرو نيز فعاليت‌هايي را انجام مي‌دهد.
انتهاي پيام

نماد توسعه علمي چيست؟

با استانداردهاي امروزين، انتشار مقاله، چاپ كتاب، ثبت اختراع و شايد از همه مهمتر توسعه فناوري بومي بر مبناي دانش توسعه يافته در كشور و گسترش فناوري متوسط و بالا، نمادهاي توسعه علمي محسب مي شوند. اين در حالي است كه جوانان دانشجوي ما همواره در معرض آخرين اخبار رشد سريع علمي در دنيا هستند و هر لحظه با مقايسه وضع ما - و وضع خود - با آنچه در دنياي پيشرفته مي گذرد، به علت جوئي و چاره جوئي در مورد داشته هاي خود و ديگران مي پردازند. اين بحثي است كه مي خواهم كمي بيشتر به آن بژردازم. ولي قبل از هر چيز مي خواهم به اهميت پذيرش نظم به عنوان مبناي هر كار علمي تاكيد كنم. كار نامنظم قطعا علمي نيست، گرچه سريع به نتيجه منجر شود و مفيد فايده هم به نظر آيد. نكته ديگر آن است كه در هر حال بايد بپذيريم كه استاندارد علمي در دنياي امروز ما يكسان است و نمي توانيم با تعريف داخلي از استاندارد رشد علمي و توسعه فناوري به تجليل از خودمان بپردازيم! نكته سوم انكه ميزان سهم صادرات فناوري ما از كل صادراتمان در حدود سه درصد است و در مورد كشوري اسلامي مانند مالزي بيش از 50 درصد. اينجا جائي است كه مي توانيم به اهميت بررسي وضع ساير كشورهاي اسلامي موفق تاكيد نمود. پس شاخص ها را مي توان در ميان كشورهاي اسلامي نيز مقايسه كرد.

چگونه گسلها را مدل مي كنيم؟

اين روزها از متخصصان مختلف مي شنويم كه بررسي هاي ژئوديناميكي گسل ها را به صورت شبيه سازي عددي انجام داده اند. اخيرا يك بررسي ژئودزي با مدل كردن شكل شكستگي گسل شمال تهران انجام شده و در آن ادعا شده كه بر مبناي نتايج اين مطالعه مي توانند ژرفائي كه گسل دچار قفل شدگي است حدس زده و به مسئولان اطلاعات دهند. اين موضوع بدون توجه به ژرفاي لايه لرزه زا و صرفا بر مبناي اطلاعات سطحي - ريختي و ژئومتري زمين و مدلسازي ساده فقط به نتايجي مي انجامد كه اعتبارش در حد اطلاعات اوليه ورودي آنها و طبيعتا سطحي است و مي تواند گمراه كننده باشد. صرف انجام مدلسازي عددي اعتبار علمي نمي آورد. در ارائه نتايج نوآورانه و استنتاج از آنها نبايد عجله كرد.

دوري از روزمرگري در پژوهش و فناوري

در مسئوليت براي سازماندهي ساختار پژوهش و فناوري، به نظر مي رسد كه روزمرگري بيشترين و بزرگترين آفت است. اگر در موسسات پژوهشي و دانشگاهها براي ساماندهي پژوهشي كار بنيادي انجام نشود و برنامه هاي كلان در پژوهش و فناوري و توسعه مدل توسعه و تعالي سازماني پژوهش و فناوري در دستور قرار نگيرد، عملا روز به روز تن دادن به شرايط و مشكلات موجود بيشتر وقت مديران را خواهد گرفت.

اهميت داده ها و آمار علمي

هر روز آمارهاي گوناگوني از احتمال تلفات در شهرهاي مختلف كشور در اثر رخداد يك زلزله بزرگ از سوي مسئولان اعلام مي شود. اين اعلام البته با ديد مثبت و براي جلب توجه به اهميت بلاياي طبيعي بسيار مي تواند مفيد باشد. ولي توجه نداريم كه اولين مساله ما تهيه و فراهم آوردن آمار صحيح و تبديل داده ها به اطلاعات قابل كاربرد توسط مديران است، به نحوي كه استناد به آن آمار خوشبينانه يا غير واقعي ننمايد. اگر با هر بررسي كارشناسي اوليه به ارائه آمار احتمالي تلفات بپردازيم، در آن صورت اعتماد مديران از داده ها و اطلاعات علمي به تدريج صلب شده و در نهايت با بي اعتنائي به موضوع مواجه مي شويم. و اين نقض غرض است.

توليد علمي در ايران و سپهر نشر دانش

اين روزها بحث داغي در مورد نحوه و كيفيت انتشارات اعضاي هيئت علمي دانشگاهها و پژوهشگاههاي ما در جريان است. طرفين هم همديگر را با خرده گيري از ضعت اصل يا فرع فرض كردن انتشار مقالات علمي در نشريات نمايه شده استاندارد به چالش مي طلبند. حقيقت آن است كه همه بخشي از واقعيت را بيان مي كنند. ولي آن سوي ماجرا كه ناديده انگاشته مي شود آن است كه اگر توليد و توسعه علمي را با معيارها و مقياسهاي داخلي نيز بسنجيم ، نياز به يك معيار - يا مجموعه معيارهاي - استاندارد شده براي سنجش كيفيت داريم. مثلا يكي از نقدهاي موجود آن است كه انتشار تفكر و نظريه - از اين ديدگاه كه با تكنيكهاي شناخته شده انتشار منطبق نيست - عملا غير ممكن است. ولي ديده نمي شود كه اگر همان تفكر را نخواهيم - يا نتوانيم - با يك مجموعهمعيار بسنجيم و به بوته نقد صاحبان راي و نظر بسپاريم، چگونه مي توان از كيفيت طرح موضوع اطلاع يافت؟ به هر حال حتي اگر جاده انتشار مقالات علمي را يك طرفه - و به سوي دنياي صنعتي - در نظر بگيريم نيز راه آن مسدود كردن جاده نيست بلكه راه افزودن راهها و جهاني كردن مجلات علمي مان و تشويق انتشار مقالات با كيفيت بالاي علمي و محصول فعاليت دانشمندان خارجي در نشريات علمي داخل در كنار تلاش براي انتشار مقالاتمان در نشريات معتبر بين المللي است.

قله آتشفشان دماوند و فعاليتهاي اخير آن

در حدود يك سال اخير فعاليهايي به صورت رخداد چند زلزله و خروج گاز و بخار از قله دماوند در البرز مركزي ايران موجب نگراني در بعضي از ساكنان منطقه پيرامون قله و همچنين بحث هاي كارشناسي گوناگون در مورد بررسي احتمال فعاليت مجدد آتشفشان دماوند شده است. اين نوع فعاليت در سالهاي اخير - مشخصا در سال ۱۳۶۷- نيز در سابقه قله دماوند ديده مي شود.
واقعيت آن است كه آتشفشان دماوند از ديد زمين شناسي يك سامانه آتشفشاني فعال است ولي فعاليت آن در حد خروج بخار و گاز و چشمه هاي آب گرم و همچنين بعضي از تظاهرات سطحي از نهشته هاي وابسته به يك سامانه آتشفشاني و همچنين اثرگذاري بر ريخت دره ها و ايجاد لغزشهاي گوناگون - به عنوان اثرهاي ثانويه - يوده است. منظورم آن است كه فعاليتي در حد انفجار هاي آتشفشاني و خروج گدازه در حدود سي هزار سال گذشته نشان نداده است. البته بعضي از آتشفشان شناسان كه بررسي هايي روي اين سامانه داشته اند آخرين فعاليت انفجاري در اين سامانه را مربوط به زمانهاي جديدتري مي دانند.
به هر حال خروج گاز و بخار و لرزه خيزي كم تا متوسط نيز بخشي از فاليت اين سامانه فعال آتشفشاني است. در ماههاي گذشته همكاران ما در موسسات مختلف پژوهشي نظير سازمان زمين شناسي كشور و همچنين در پژوهشكده زلزله شناسي پژوهشگاه، مشغول بررسي هاي گوناگون و سنجش شاخص هاي گوناگون زمين شناختي و ژئوفيزيكي در مدوده اين سامانه بوده اند. البته هيچيك از اين بررسي ها نمايانگر احتمال حتي بالا براي ايجاد يك انفجار آتشفشاني در قله دماوند ويا پيرامون آن نبوده است. البته اين نظر بر اساس داده هاي تاكنون بدست آمده قابل طرح است و لازم است تا با گردآوري حجم وسيعي از داده هاي مرتبز با شاخصهاي فعاليت آتشفشاني تحليلهاي دقيقتري نيز به عمل آيد و اساسا پايش دائمي سامانه دماوند از ديدگاه يادشده تصيه مي شود. ولي پيشاپيش به همه همكاران پژوهشگر علوم زمين توصيه مي كنم كه به قضاوتهاي سريع و هيجان انگيز نپردازند و اجازه دهند تا بررسي هاي دقيقتر و همه جانبه به عمل آيد.
ضمنا اظهار نظر در مواردي كه رصد و پايش آن در امكان يك سازمان پژوهشي به صورت دقيق نباشد - نظير تغيير شيب - و نياز به بررسي هاي دقيق ژئودزي دارد، مي تواند در خواننده ابهام آميز جلوه كند.

تهران شهزي با مديريت منابع نا به سامان

از منابع آب شهري تهران تا فضاي سبز آن همگي مسكلات عمده اي دارند كه باوجود طرحهاي مطالعات راهبردي، در مديريت منابع آن آشفتگي خاصي ديده مي شود. از مناطق شهري مختلف شهر تهران كه عبور مي كنيم، درست مثل آن است كه از شهري به شهري ديگري مي رويم. اين شهرهاي گاه به هم پيوسته و گاه از هم گسسته و متصل به هم از طريق بزرگراهها، هنگامي مي توانند يك ماهيت يكپارچه شهري نشان دهند كه از نظر هدايت امكانات و توزيع آنها يكدستي و يكنواختي نشان دهند. كه نه موجود است و نه به لحاظ تفاوت شديد سطح اقتصادي و فرهنگي بين مناطق مختلف شهر چنين توزيع يكنواختي ممكن به نظر مي رسد. البته بايد ديد كه استاندارد حداقلي چيست. با اين استاندارد حداقل بايد به ساماندهي مناطق مختلف شهر به لحاظ ابتدائي پرداخت. عدم تعادل بين نواحي مختلف شهر تهران عملا به نابساماني بيشتر در شهر تهران و دامن ميزند.

پرسپوليس با قدرت به پيش مي رود

امروز با برد 1-0 مقابل مس كرمان پرسپوليس گام بزرگ ديگري در راه قهرماني برداشت. پرسپوليس با افشين قطبي با استاندارد بين المللي بازي مي كند. اين استاندارد را پرسپوليس زلزله براي اولين بار در ايران ارائه مي كند و بهتر است سرمشق ديگر تيمها هم قرار گيرد. ضمنا گل فراز فاطمي هم بسيار عالي بود.

اي ساحل آرامشم ..

اين بخشي از ترانه سروده شده توسط روانشاد دكتر قيصر امين پور است كه با صداي محمد اصفهاني معروف و محبوب مردم شد: اي ساحل آرامشم/ سوي تو پر مي كشم // از دوريت در آتشم / در آتشم ، يارا// امشب اولين شب جمعه پس ار فوت نا به هنگام اين اديب، هنرمند و ترانه سراي بزرگ ميهن ماست. براي آمرزش روحش فتحه اي بخوانيم. حيف كه خيلي زود رفت.