مطلبي در مورد شبه علم

مطلبي در مورد شبه علم، امروز در صفحه علم روزنامه اعتماد منتشر كرده ام كه لينك آن را اينجا مي گذارم.

طولانی ترین خورشید گرفتگی قرن بیست و یکم

بامداد امروز طولانی ترین خورشید گرفتگی در ناحیه وسیعی در جنوب آسیا ز جکله در کشور های هند و چین رخ داد. این خورشید گرفتگی در حدود شش دقیقه طول کشید و در بخشهای شرقی ایران - به ویژه سیستان و بلوچستان و جنوب خراسان - در حدود کمتر ۵۰ درصد نیز قابل مشاهده بود. در تهران درصد آن بسیار کم بود- کمتر از ۱۰ ٪- و چون در ساعاتهای ابتدایی صبح رخ داد و حدود ۷:۴۰ بامداد به پابان رسید، خیلی مورد توجه واقع نشد. تکرار چنین کسوف طولانی در حدود ۱۳۰ سال دیگر اتفاق می افتد. بنابر این چند نسل بعد چنین پدیده ای را ملاحظه خواهند کرد.

چهلمین سالروز قدم نهادن انسان بر روی ماه

امروز چهلمین سالروز قدم گذاشتن نخستین انسان بر روی کره ماه است. یکی از مهمترین موفقیتهایی که از نظر علمی انسان در سده بیستم به آن دست یافت. در روزی چون امروز نایل آرمسترانگ فضانورد آمریکایی نخستین انسان بود که پس از گام گذاشتن بر روی ماه گفت:
That's one small step for man, one giant leap for man kind
این یک قدم کوچک برای یک انسان، یک گام بزرگ برای نوع بشر است
اکنون انسان در آستانه برنامه ریزی برای سفر به مریخ قرار دارد. سفر به ماه درچهار روز انجام شد. سفر به مریخ یک ساله خواهد بود و اکنون برای سه دهه دیگر برنامه ریزی شده است. البته هر سفر دیگر به ماه نیز حدود ۱۵۰ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت.

چهلمین سالگرد قدم نهادن انسان بر روي ماه-3: زلرله شناسي ماه

در پرتاب سفينه هاي پروژه آپولو يازده در سال ۱۹۶۹ و سپس در پروژه هاي آپولو ۱۲و ۱۴و۱۵ و ۱۶ تا ۱۹۷۲ - ۱۳۵۳- فضانوردان دستگاههي لرزه نگار را هم به ماه بردند و به ثبت ماه لرزه ها پرداختند. اين ثبت تا سال ۱۹۷۷ ادامه يافت و اطلاعات زلزله هاي ماه برداشت شد. اين داده ها دانسته هاي جالبي از كره ماه به پژوهشگران داد كه در ناسا و همچنين دانشگاه ام.آي.تي. رو موضوع كار كردند. يكي اينكه به دليل عدم وجود آب و احتمالا مواد ديگري كه موجب ميرا شدن امواج مي شوند، زلزله هاي ماه گاه تا يك ساعت ادامه مي يابند. همچنين اينكه در كره ماه گسلهايي نيز كشف شد.

مگر فضا هم سياهچاله دارد؟ - امروز چهلمين سالروز آغاز ماموريت آپولو 11

كنجكاوي در مورد فضا و كيهان تمامي ندارد و به نظر مي رسد كه از نسلي به نسل ديگر، بيشتر هم مي شود. امروز پسر شش ساله ام - محمد ايمان - موقع ناهار سوال كرد كه ؛مگر فضا هم سياهچاله دارد؟؛ پاسخ دادم بله و يك نظريه علمي در مورد ستاره هايي است كه عمرشان تمام شده است. تلاش كردم تا كمي بر اساس دانسته هايم موضوع را بيان كنم.
ممكن است اصل چنين سوالي از يك بچه شش ساله عجيب و بعيد به نظر برسد، ولي به دليل حجم زياد اطلاعات در دنياي كنوني بايد خود را براي سوال هاي كودكان در مورد نظريه هاي پيچيده فيزيكي نيز آماده كنيم.
به اجمال اگر به نظريه سياهچاله بخواهيم اشاره كنيم بايد گفت كه ابتدا در سال ۱۹۶۹ - اتفاقا چهل سال پيش و در سال قدم نهادن انسان بر روي ماه! - دانشمندي آمريكايي به نام جان ويلر اين تعبير را به صورت -

black hole

- به كار برد و البته به لحاظ مفهومي حدود دويست سال است كه ديدگاههايي در مورد حفره سياه مطرح شده است. در سال ۱۸۷۳ يك استاد كمبريج به نام جان ميچل بيان نمود كه اگر ستاره اي جرمي زياد و فشرده داشته باشد، ميدان جاذبه آن مانع از پراكنده شدن نور مي شود . اين اجسام فضايي همان چيزي هستند كه امروزه به آن حفره سياه مي گوييم.
شكل گيري ستاره با پراكنش مقدار زيادي گاز - بيشتر هيدروژن - تحت تاثير جاذبه خود رخ مي دهد. موقع انقباض با برخورد اتمهاي هيدروژن به هم و در هم آميختن آنها و شكل گيري اتم هليوم همراه است. حرارت ناشي از از اين واكنش باعث درخشش نور از ستاره مي شود. وقتي حرارت اضافي فشار گاز را تا آنجا افزايش دهد كه با جاذبه ستاره برابر شود ، انقباض گاز متوقف مي شود. هنگامي كه هيدروژن و ديگر سوخت هاي هسته اي ستارگان به پايان برسد سرد شده و نتيجتا منقبض مي شوند. البته دانشمندان معتقدند كه خورشيد - نزديكترين ستاره به ما - تا پنج ميليارد سال ديگر سوخت كافي دارد. در نهايت وضعيت ستاره اي كه عمرش به پايان رسيده است جسمي با چند هزار كيلومتر شعاع و چگالي صدها تن در متر مكعب كه به آن كوتوله سفيد مي گويند.
براي مطالعه بيشتر در اين مورد دو كتاب : ؛تاريخچه زمان؛ و ؛جهان در پوست گردو؛ نوشته استيون هاوكينگ فيزيكدان مشهور انگليسي را توصيه مي كنم ، كه آقاي محمد رضا محجوب ترجمه كرده و شركت سهامي انتشار منتشر كرده است.

سفينه اندور به ماموريت فضايي رفت.

پس از شش بار تلاش و در نزديكي چهلمين سالروز قدم گذاشتن انسان بر روي ماه، سفينه اندور ازمركز فضايي كندي در كيپ كاناورال در ايالات فلوريدا، به فضا و مدار زمين پرواز كرد. اين پرواز پس از شش بار تلاش ناموفق از دو روز قبل براي ارسال سفينه و تعويق اين پرواز تا امروز صورت گرفت. سفينه ماموريتي ۱۶ روزه خواهد داشت و آزمايشگاه فضاي يك ميليارد دلاري كيبو ژاپن را به مدار زمين خواهد برد. يادآوري مي كنم كه در سال ۲۰۰۳ سفينه كلمبيا كه از همين پايگاه به فضا فرستاده شده بود در هين بازگشت به زمين به دليل نقص فني آتش گرفته و منفجر شد و تمام هفت فضانورد سرنشين آن سفينه كشته شدند. ماموريت اندور نمونه ي از همكاري بين المللي براي پژوهشهاي فضايي است.

سانحه هوايي در نزديكي قزوين

با سقوط يك فروند توپولوف شركت كاسپين امروز 168 نقر مسافر و خدمه هواپيمايي كه از تهران عازم ايروان ارمنستان بود در حدود روستاي جنت آباد قزوين پس از يك ربع ساعت پرواز ، كشته شدند. اعضاي تيم ملي جودو نوجوانان ايران از مسافران اين پرواز بودند كه همگي - هشت نفر به همراه مربيانشان- جان خود را از دست دادند. اين پنجمين هواپيماي توپولوف است كه در هشت سال گذشته در ايران سقوط مي كند. شخصا بارها در سفرهاي داخلي سوار اين نوع هواپيما شده ام. هنوز دليل سقوط اين هواپيما اعلام نشده است . ولي به نظرم در استفاده از اين نوع هواپيما در ناوگان هوانوردي سيول ايران بايد تجديد نظر جدي صورت گيرد. به خانواده هاي جان باختگان تسليت مي گويم.

در چهلمين سالگرد قدم نهادن انسان بر روي ماه-2

بشر از دير باز براي دست يافتن به فضاي نادانسته ها، مرزهاي دانش و رفتن به آن سوي تصوات ممكن، به دستيابي به فضا نظر داشته است.عصر فضا در ۵۲ سال پيش در اكتبر سال ۱۹۵۷ با ارسال فضاپيماي اسپوتنيك -۱ از سوي شوروي سابق به فضا آغاز شد. در اين نيم قرن تحولات گوناگوني در عرصه دانش و فناوري فضا رخ داده است. كشورهايي مختلف حتي كشور هاي در حال توسعه به گردونه توسعه علم فضا پيوسته اند و كشورهايي كه موفق به پرتاب ماهواره مستقل مخابراتي به فضا شده اند به نه كشور رسيده است . آخرين آنها كشور خود ما بود كه در بهمن گذشته موفق به پرتاب ماهواره اميد به فضا شد. اينكه بعضي از عرصه هاي علمي نظير فضا به طور خاص مورد توجه باشد - در عين حالي كه مثلا ميليون ها گرسنه و بيمار همچنان در دنيا وجود دارد - در تمام اين سالها مورد مناقشه بوده است. ولي به هر حال اين چالش ها مانع توجه انسان به فضا نشده است. اين توجه اكنون در كشورهاي در حال توسعه نظير كشور ما نيز مورد بحث بسياري است ولي همزمان نمي توان موفقيت دانشگران ايراني را در دستيابي به فناوري فضا را كتمان نمود. انسان - از جمله انسان ايراني - به فضا، كرات و كهكشانهاي ديگر فكر مي كند و همچنان مايل است تا دامنه اكتشافات خود را در فضا گسترش دهد.

در چهلمين سالگرد قدم نهادن انسان بر روي ماه-2

بشر از دیر باز برای دست یافتن به فضای نادانسته ها، مرزهای دانش و رفتن به آن سوی تصوات ممکن، به دستیابی به فضا نظر داشته است.عصر فضا در ۵۲ سال پیش در اکتبر سال ۱۹۵۷ با ارسال فضاپیمای اسپوتنیک -۱ از سوی شوروی سابق به فضا آغاز شد. در این نیم قرن تحولات گوناگونی در عرصه دانش و فناوری فضا رخ داده است. کشورهایی مختلف حتی کشور های در حال توسعه به گردونه توسعه علم فضا پیوسته اند و کشورهایی که موفق به پرتاب ماهواره مستقل مخابراتی به فضا شده اند به نه کشور رسیده است . آخرین آنها کشور خود ما بود که در بهمن گذشته موفق به پرتاب ماهواره امید به فضا شد. اینکه بعضی از عرصه های علمی نظیر فضا به طور خاص مورد توجه باشد - در عین حالی که مثلا میلیون ها گرسنه و بیمار همچنان در دنیا وجود دارد - در تمام این سالها مورد مناقشه بوده است. ولی به هر حال این چالش ها مانع توجه انسان به فضا نشده است. این توجه اکنون در کشورهای در حال توسعه نظیر کشور ما نیز مورد بحث بسیاری است ولی همزمان نمی توان موفقیت دانشگران ایرانی را در دستیابی به فناوری فضا را کتمان نمود. انسان - از جمله انسان ایرانی - به فضا، کرات و کهکشانهای دیگر فکر می کند و همچنان مایل است تا دامنه اکتشافات خود را در فضا گسترش دهد.

در چهلمين سالگرد قدم نهادن انسان بر روی ماه-1

به ايام چهلمين سالروز تسخير فضا توسط انسان نزديك مي شويم. در تاريخ ۲۰ جولاي ۱۹۶۹ -۲۹ تير ماه ۱۳۴۸- با موفقيت ماموريت آپولو ۱۱ و فرود آمدن سفينه عقاب

- eagle-

بر روي كره ماه، براي اولين بار انسان بر روي يكي از قمر ها ي منظومه شمسي پا نهاد و به اين ترتيب افسانه فرود انسان بر روي ماه صورت واقعي به خود گرفت. فرمانده عمليات ؛نايل آرمسترانگ؛ و خلبان ماه نورد ؛باز آلدرين؛ فضانوردان سفينه عقاب در جلوي ديد ميليون ها بيننده تلوزيوني - از جمله ايرانيان - بر روي كره ماه فرود آمدند. شش ساعت بعد آرمسترانگ بر روي سطح ماه پريد و دقايقي بعد آلدرين هم به وي پيوست. آنها دو ساعت و نيم بر روي سطح ما حركت كردند، نمونه جمع كردند و عكس گرفتند. اين دو پس از اين راه پيمايي موفقيت آميز، به همكار فضانوردشان خلبان فرمانده ماهنورد ؛ مايكل كالين؛ كه سرنشين سفينه كلمبيا بود - كه به دور ماه مي گشت - پيوستند. اين سه نفر در تاريخ ۲۴ جولاي ۱۹۶۹ - ۲ مرداد ۱۳۴۸- در هاوايي فرود آمدند و به اين ترتيب با بازگشت به زمين ماموريت با موفقيت به پايان رسيد.
رسيدن و قدم نهادن به ماه يك بخش از روياي بشر در دستيابي به دنياي ناشناخته ها است. به اين مناسبت سعي مي كنم تا در يادداشتهاي آينده نيز بيشتر بنويسم.

موقعيت علمي در ايران را پاس مي داريم؟

آيا به موقعيت علمي كنوني علمي كشور كه با زحمت دانشگران ايراني به دست آمده، اهميت مي دهيم؟ يا هر گاه هر موقعيت حتي پست ديگر در برابر موقعيتهاي كنوني مان قرار گيرد حاضريم موقعيت هاي كنوني كشور را فراموش كنيم؟ سوال سختي شايد براي بعضي افراد باشد، ولي نظر شخصي من آن است كه جايگاه علمي كشور را ابتدا بايد بشناسيم و بر اساس شناخت آن واقعگرایانه نگاه کنیم. سنجش جايگاه هم روش علمي دارد. هر بخش هم معيار خاص خود را دارد. اين معيارها هم اكثرا بين المللي است. اگر چنين نباشد، با هيچ معياري نمي توان سنجش منطقي انجام داد.

براي ترويج علم ابتدا بايد به تعريف علم دقت كرد

برای ترویج علم لازم است ابتدا توجه کنیم که چه چیز را می خواهیم ترویج دهیم. گستره وسیعی از معرفت و دانایی وجود دارد که علم - به معنی

science -

فقط بخشی از این گستره دانایی را شامل می شود. اگر درتعریف علم آنقدر گستره و گشاده دست عمل کنیم که عملا هر نوعی از دانایی را به عنوان علم تعریف کنیم، موضوعی باقی نمی ماند که بخواهیم ترویجش کنیم! هر گروه از اجتماع بالاخره نسبت به بخشی از مسائل حتی به صورت سینه به سینه دانسته هایی را منتقل می کنند. به این ترتیب اگر شناختی از علم مدرن، تجربی، قابل آزمون و قابل ابطال هم نداشته باشد، با این تعریف موسع، به علم - یا بخشی از آن - دسترسی دارد. تعریف و در نظر گرفتن حدود و ثقور علم برای ترویج آن بسیار مهم است.

هوا همچنان در تهران غبار آلود است - تصويري از هواي تهران

هوايي كه از حدود دو رز قبل در تهران غبارآلود شده بود، همچنان در ميانه روز سه شنبه ۱۶/۴/۸۸ در تهران گرفته است، حالتي شبيه مه گرفتگي ولي در سطح بالا كه مانع ديد برج ميلاد، ساختمانهاي بلند و كوههاي البرز حتي از منطقه اي نزديك مي شود. عكسي را بامداد امروز ساعت ۸:۵۷ از منظره آسمان در چهارراه دردشت نارمك - نزديك منزل - گرفتم كه اينجا مي گذاردم. اميدواريم اين هوا همين امروز بهتر شود.

لزوم تثبيت بيابانها در منطقه ايران و بين النهرين

امروز آماري را مي ديديم كه در ايران دو ميليون هكتار از سي و دو ميليون هكتار وسعت بيابانهاي ايران تثبيت شده و مارچ پاشي شده است. اين در حالي است كه گستره وسيعتري از اين بيابانها در منطقه بين النهرين و عربستان وجود دارد كه مي تواند منشا غبارهاي منطقه اي و ريزگرد هاي كنوني ايران باشد. از سوي ديگر تغييرات زيست محيطي كه در منطقه از سوي رژيم صدام حسين در طي چند دهه و به ويژه با مقاصد نظامي داده شده است - از تغيير وضع تالابها تا تغيير مسير رودها و ... - در اين غبار منطقه اي بي شك بي تاثير نيست . يك همكاري منطقه اي براي كنترل شرايط زيست محيطي در اين منطقه به ويژه با كشورهاي همسايه -عراق و عربستان - ضروري است.

غبار هوا و تعطيلي فردا

امروز كميته بررسي آلودگي هوا در استانداری تهران، فردا را در تهران به دليل وجود غبار و الودگي هوا تعطيل اعلام كرد. البته اين پديده از نوع آلودگي هاي شهري و صنعتي نيست بلكه يك غبار غليط در سطح منطقه - از سمت غرب ايران - از سطوح بالاي جو در حال گسترش افقي و سپس بارش است و به همين جهت حتي در مناطق كوهستاني اين هوا غبار آلود - حالت مه گرفتگي شديد - نيز ديده مي شود و گزارش شده است.

ميلاد مولاعلي -ع- و روز پدر گرامي باد

امروز روز ميلاد حضرت مولا علي -ع- است كه در كشور ما روز پدر ناميده شده است. ضمن تبريك روز ميلاد مولا علي -ع- امام اول ما شيعيان، روز پدر را به روح پر فتوح پدر مرحوم خود تبريك و تهنيت مي گويم.

شبه علم در ایران -7

شبه علم
ادعاهايي با طبيعت و ظاهر علمي كه شواهد علمي قابل تكرار و مستند ندارند.
مبتنني بر شواهد روايي (حكايت ها) است.
بر روي موارد ناسازگاي هاي (مفروض )علمي مانور ميدهد
براي توصيف مسائل غير قابل توضيح به صورت راز يا اسطوره تلاش ميكند.
بر اساس برقراري تشابه صرف بحث ميكند.
دانشمندان شناخته شده را مورد تعرض قرار ميدهد
از بحثهاي آماري سواستفاده ميكند.
آمار را فيلتر ميكند يا رويكردي انتخابي و دلبخواه با آمار دارد.
پيش فرض هاي غيرقابل تكذيب دارد.
تجديد نظر نمي كند، حتي اگر ثابت شود كه غلط است.
مستقيما مطالبش به روزنامه ها ميرود به جاي اينكه قبلا در ژورنالهاي معتبر علمي با داوري منتشر شود.
ادعا ميكند كه در معرض حذف، ارعاب و آزار قرارگرفته است .
ادعا ميكند كه الگوي نمونه (پارادايم) جديدي را كشف كرده است

ادعا ميكند كه براي هر مرضي حتما يك درمان دارد.

تفاوت علم و شبه علم
علم آن چيزي است كه به عنوان قانون مندي طبيعت و زندگي از طريق فنون آزمايشي جديد، از طريق روش علمي و به صورت پويا بدست آيد. علم به پيش بيني آينده بر اساس قانون مندي هاي جهان شمول و قابل آزمون مي پردازد. اين قانون مندي ها را مي توان در هر عرصه تخصصي مطرح نمود. اين پيش بيني ها در جهان واقعي قابل پيگيري هستند. قانون هاي علمي با قوانين رياضي قابل بيان بوده و كوتاه و منسجم هستند. امكان كشف و ابطال هر گزاره علمي وجود دارد و سازوكاري قابل توضيح براي قانون هاي علمي بر اساس نيروهاي شناخته شده وجود دارد. نوشته ها و گزاره هاي علمي در صورت ابطال با گزاره جديد جايگزين مي شنود .

تفاوتهاي علم و شبه علم از جنبه هاي گوناگون
- نقش شاهد
علم : به صورت مستقل قابل كنترل است ، هيچ تناقضي پذيرفته شده نيست. هر اصلي بايد مورد نقد واقع شود و در معرض سوال يا ابطال در هر زمان قرار گيرد.
شبه علم: بر مبناي حكايت است و به صورت مستقل قابل كنترل نيست. مشاهدات يا داده هايي كه با باورهاي از پيش بنا شده همخوان نباشند ناديده گرفته شده يا پنهان مي شوند.
- نوآوري
علم: مي تواند بر اساس شواهد جديد مدلهايي كه بر اساس ايده هاي قديمي بنا شده اند ، هر جا لازم باشد ، اصلاح شوند.
شبه علم: نسبتا صلب است و بر اساس سلسله مراتب نخبگي تعريف مي شود چرا كه بر اساس شواهد تجربي بنا نشده است. تجربه در آن كمتر دخيل است چرا كه عقيده بدوا بنا شده است. كمي هم تحقيق و تجربه انجام مي شود، بيشتر براي اينكه اعتقاد حاصل شده را توجيه كند نه براي بررسي و توسعه يك ايده.
- مقام و سلسله مراتب نخبگي
علم : كارشناس نخبه ويژه نداريم. ايده ها و مفهوم هاي علمي بر مبناي شايستگي خودشان، شواهد و دانش موجود پايدار مي مانند يا سقوط مي كنند.
شبه علم : اغلب بر اساس سلسله مراتب و كسوت و مقام نخبگان تعريف مي شود
-پاسخگوي نيازها يا مقاصد ما
علم : ممكن است باشد،ممكن است نباشد
شبه علم : حتما هست!

تلاش براي نسبت دادن تمام پيشرفت‌هاي جديد علمي به دانشمندان قديم ايراني از نمودهاي شبه علم است

ريشه‌هاي شبه علم در ايران/ دكتر زارع: تلاش براي نسبت دادن تمام پيشرفت‌هاي جديد علمي به دانشمندان قديم ايراني از نمودهاي شبه علم است
سرويس: علمي 1388/04/13 07-04-2009 14:31:14 8804-06251: كد خبر
خبرگزاري دانشجويان ايران - تهران سرويس: علمي
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله اظهار كرد: از مشخصات پرورش ايده‌هاي شبه علم در ايران تلاش برخي در جهت بيان تمام جنبه‌هاي نوين علم و فن‌آوري در گذشته‌هاي دور و نزديك تاريخي ما و تلاش‌ دانشمنداني است كه در محدوده ايران مي‌زيسته اند.
به گزارش خبرنگار «علمي» خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، دكتر مهدي زارع كه با موضوع «ريشه‌هاي شبه علم در ايران» در محل مركز تحقيقات سياست علمي كشور سخن مي‌گفت، خاطرنشان كرد: ريشه اين مساله شايد نوعي حس حقارت و عقب ماندگي تاريخي در ذهن برخي باشد كه به شكل اغراق آميز با تحريف تاريخ و يا تفسيرهاي خاص از بعضي از فعاليت‌هاي علمي دانشمند‌ان گذشته و نماياندن كار آنها به عنوان همانندهاي علم مدرن و امروزي نمود مي‌يابد.
در تبيين تفاوت‌هاي علم و شبه علم گفت: وقتي به مساله شبه علم مي پردازيم، متوجه مي شويم كه شبه علم ادعايي است كه به ظاهر و با طبيعت و شواهد علمي مطرح مي‌شود و آن چنان كه بايد حمايت نمي‌شود. مبتني بر شواهد روايي (حكايت‌ها) است و بر روي موارد ناسازگاري‌ها (و مفروضات) علمي مانور مي‌دهد و براي توصيف مسايل غير قابل توضيح به صورت راز يا اسطوره تلاش مي‌كند.
وي تصريح كرد: در شبه علم، بر اساس تشابه صرف بحث مي‌كنند و يا به دانشمند‌ان شناخته شده، بسيار استناد مي‌كنند و نيز از بحث‌هايي آماري استفاده مي‌شود، آمار فيلتر مي‌شود و يا رويكردي انتخابي و دلخواه با آمار دارد.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله در ادامه توضيح داد: در شبه علم، تجديد نظر نمي‌شود، حتي اگر ثابت شود، غلط است و مطالبش مستقيما به روزنامه‌ها مي‌رود، بي آن كه قبلا در ژورنال‌هاي علمي با داوري منتشر شود.
زارع، اضافه كرد: در شبه علم ادعا مي‌شود كه در معرض حذف و ارعاب قرار گرفته است و معمولا ادعاي افراد مقداري مظلوم نمايي در آن است و ادعا مي‌كند كه الگوي نمونه (پارادايم) جديدي را كشف كرده و يا براي هر مرضي يك درمان دارد.
وي با اشاره به «نقش شاهد» براي بررسي اين مساله، اظهار داشت: علم به صورت مستقل قابل كنترل است، هيچ تناقضي پذيرفته شده نيست و هر اصلي بايد مورد نقد واقع شود و در معرض سوال يا ابطال قرار گيرد، در حالي كه شبه علم، بر مبناي حكايت است و به صورت مستقل قابل كنترل نيست و مشاهدات يا داده‌هايي كه با باورهاي از پيش بنا شده همخوان نباشند، ناديده گرفته شده يا پنهان مي‌شوند.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله خاطر نشان كرد: در علم، مدل‌هايي كه بر اساس ايده‌هاي قديمي بنا شده‌اند، هر جايي كه لازم باشد، بر اساس شواهد جديد اصلاح مي‌شوند و اين چيزي است كه در شبه علم، نسبتا صلب است و بر اساس سلسله مراتب نخبگي تعريف مي‌شود و تجربه در شبه علم كمتر دخيل است، زيرا كه عقيده بدوا بنا شده است و كمي نيز تحقيقي انجام مي‌شود، ‌به اين علت كه اعتقاد حاصل شده را توجيه كند.
زارع در ادامه سخنانش به مساله مقام و سلسله مراتب نخبگي اشاره كرد و افزود: در علم كارشناس نخبه ويژه نداريم و ايده‌ها و مفهوم‌هاي علمي بر مبناي شايستگي خودشان، شواهد و دانش موجود پايدار مي‌مانند؛ در مقابل در شبه علم بر اساس سلسله مراتب، كسوت و مقام نخبگان مطرح است.
به گزارش ايسنا، معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله در خصوص راهكار مقابله با شبه علم گفت: در ابتدا فرض را بر صحت گذاشته و پيش فرض قابل امتحان را بر اساس ادعاي شبه علمي ايجاد كرده و در موضوع شبه علم با تعيين متغير مستقل و وابسته به آزمون مي‌پردازيم. در اين راستا چند متغير كنترلي مستدل را تشخيص داده و يك آزمايش مستدل براي آزمودن پيش فرض شبه علمي طراحي مي‌كنيم كه اين آزمايش مي‌تواند شامل يك آزمون و يك گروه كنترلي باشد كه در بسياري از موارد در دنيا به اين مساله كمك مي‌كند.
وي در بخش ديگري از سخنان خود در اشاره به ريشه‌هاي شبه علم به بيان مثالي از «عدم آگاهي مردم در خصوص محيط زيست» پرداخت و ادامه داد: طبق بررسي‌هاي انجام شده بيشتر آمريكايي‌ها يعني 75 درصد فكر مي‌كنند كه توليد برق از موارد غير آلوده كننده محيط زيست صورت مي‌گيرد و تنها 25 درصد مي‌دانند كه 70 درصد انرژي برق از سوخت‌هاي فسيلي آلوده كننده حاصل مي‌شود و در واقع يك سوم مردم در آمريكا فرض مي‌كنند كه سوخت مصرفي 104 نيروگاه هسته‌اي آمريكا در جايي عميق در غرب در تاسيسات زيرزميني ذخيره مي‌شود.
زارع در ادامه به عدم آگاهي جوانان در آمريكا از موقعيت‌هاي جغرافيايي اشاره و اظهار كرد: 11 درصد از جوانان نمي‌توانند موقعيت آمريكا را بر روي نقشه مشخص كنند. 29 درصد نمي‌توانند موقعيت اقيانوس آرام، 58 درصد ژاپن و 68 درصد نمي‌توانند موقعيت انگليس را بر روي نقشه نشان دهند.
وي با بيان تاريخچه‌اي از وضعيت باورهاي شبه علمي در آمريكا در زمينه‌ پيشه طالع بيني در آمريكا به وجود 10 هزار طالع‌بين رسمي و يكهزار طالع بين حرفه‌يي تمام وقت، انتشار 20 مجله طالع بيني و چاپ 10 كتاب جديد طالع بيني در هفته، انتشار پيش‌بيني‌هاي طالع بيني در بيش از يكهزار روزنامه و مراجعه‌ سالانه پنج ميليون نفر با صرف حدود 200 ميليون دلار براي مشاوره‌هاي طالع بيني اشاره كرد.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله، درباره ديگر تفاوت‌هاي بين علم و شبه علم، اضافه كرد: روش علمي، قابل آزمون و ابطال است. هيچ حقيقت مطلقي در علم نداريم، هيچ تعصبي در علم وجود ندارد، علم فقط به تحقيق در مورد جهان طبيعت مي‌پردازد و كاري با منظور ــ نيت و مقصود ــ ندارد، اين‌ها بخشي ديگر از ويژگي‌هاي علم است.
زارع در ادامه در خصوص ويژگي‌هاي شبه علم، خاطر نشان كرد: از ويژگي‌هاي شبه علم اين است كه باوري نه قابل سنجش و نه قابل ابطال است و اگر باشد ابطال شده، البته اين ادعا با زبان و لحن علمي بيان مي‌شود، ادعاها اغلب مبهم و تا حدي بي‌معني هستند و حقايق بر اظهارات مسوولان يا دانشمند‌ان مشهور بنا شده است.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله خاطر نشان كرد: شبه علم، نمايش مشاهدات يا نظريات غلط است، معمولا ظاهر منطقي دارد، اشكالات واضحي نسبت به درك علمي دارد و در مقابل علم مجموعه‌اي از مشاهدات و نظريات است كه قابل تصديق و تكذيب است و روشهايي كه مفيد بودنشان براي كسب، تكذيب، تصديق مشاهدات هر نظريه اثبات شده باشد.
وي با بيان موضوع بهداشت روانشناسي و شبه علم در ايران، اظهار داشت: در ايران و تمام كشورهاي جهان دانسته‌هاي بهداشتي در قالب محصولات فرهنگي به فروش مي‌رسد و اين مساله فقط براي متخصصان نسل جديد روانشناسي كه مساله حرفه‌اي است مهم مي‌باشد و اين كه محصولات اين روانشناسان كارايي داشته باشد به وضوح مشخص نشده است.
معاون پژوهشي و فن‌آوري پژوهشگاه بين المللي زلزله شناسي و مهندسي زلزله درباره وضعيت آموزش عمومي در ايران، تصريح كرد: كيفيت پايين آموزش و پرورش در ايران و عدم انطباق آن با استانداردهاي جهاني، قديمي بودن بيشتر محتوي كتاب‌هاي درسي، تمركز آموزش كيفي در مدارس پولي (غير انتفاعي)، عدم نظارت كيفي بر مدارس و تمركز بر پرورش سريع دانش‌آموزان كه مفاهيمي سرسري را خوب حفظ مي‌كنند و حجم بالاي تكاليفي كه علاقه‌اي بر نمي‌انگيزد و بيشتر دانش‌آموزان را از علم و پژوهش دور مي‌كند، بخشي از وضعيت آموزش عمومي در ايران است.
وي در ادامه به وضعيت كيفيت آموزشي عمومي در ايالات متحده آمريكا اشاره كرد و افزود: جوانان به طور متوسط در ايالات متحده سالانه 900 ساعت را در مدرسه و يك‌هزار و 500 ساعت را در جلوي تلويزيون مي‌گذارنند و تا سن 65 سالگي يك آمريكايي به طور متوسط 9 سال را جلوي تلويزيون گذرانده است.
زارع با اشاره به پديده «گرم شدن زمين» گفت: در 928 مقاله چاپ شده در مجلات علمي داراي داوري در مورد اين موضوع، هيچ ترديدي در مورد اصل مساله مطرح نشده است اما از 636 مقاله منتشر شده در روزنامه‌هاي معتبر بين سال‌هاي 1993 تا 2003، 53 درصد شك و ترديد در مورد اصل موضوع مطرح شده است.
وي درباره راه حل‌هاي مقابله با شبه علم گفت: افزايش سرمايه‌گذاري‌ در آموزش عملي، مرور انتقادي برنامه‌هاي آموزش مدارس توسط گروه‌هاي تخصصي مستقل، عدم استفاده از برنامه‌هاي آموزشي سفارشي، ايجاد برنامه‌هاي مشاركت در پژوهش‌هاي علمي براي دانش‌آموزان، بالا بردن استاندارد روزنامه‌نگاري و حمايت از رسانه‌هاي جايگزين (اينترنت و ... ) بخشي از راهكارهايي هستندكه مد نظر قرار مي‌گيرد.
زارع در بخش ديگري از سخنانش با بيان مثالي در زمينه‌ پيش‌بيني زلزله به برنامه‌هايي براي ايجاد يك شبكه علمي اشاره كرد و ادامه داد: بر اساس دانسته‌هاي ما از پديده زمين لرزه، برنامه‌ريزي‌ شده براي پيش‌بيني زلزله يك كوشش ملي ــ بين‌المللي به صورت يك شبكه علمي انجام شود. بعضي از انواع زمين لرزه ها در شرايط ويژه‌اي قابل پيش‌بيني است، پيش‌بيني به صورت يك تلاش تجربي و احتمالي انجام مي‌شود، كما اين كه پيش‌بيني زلزله همچنان يك چالش علمي در سطح بين‌المللي است.
وي با طرح اين پرسش كه چرا پيش‌بيني زلزله بايد در قالب يك شبكه علمي انجام شود، اظهار كرد: لزوم و اهميت پيش‌بيني زلزله به عنوان يكي از روش‌هاي كاهش ريسك زلزله در ايران، وجود شواهد پيش‌نشانگري در بعضي از زلزله‌ها، اهميت حياتي پيش‌بيني زلزله‌هاي بزرگ ــ‌ با بزرگاي 6 يا بيشتر - در كاهش تلفات، وجود دانشمند‌ان متعددي كه مي‌توانند در اين زمينه كمك يا فعاليت كنند، بي اثر بودن فعاليت‌هاي انفرادي بدون تلاش شبكه‌يي و افزايش كمك‌هاي جذب شده در قالب شبكه از جمله عواملي است كه ما را به ايجاد اين شبكه سوق داده است.

سخنراني در مركز تحقيقات سياست علمي كشور

مروز بعد از ظهر به مركز تحقيقات علمي كشور رفتم و بر اساس دعوت گروه ترويج علم اين مركز در مورد ريشه هاي شبه علم در ايران سخنراني كردم. در اين سخنراني به جنبه هاي مختلف شبه علم و مثالهاي تاريخي و امروزي آن در ايران و به مثالها و مصداقهايي در اين زمينه و فرق علم و شبه علم پرداختم . در اين زمينه از پيش بيني زلزله كه در ايران با موارد متعددي از شبه علم مورد تهديد قرار دارد مثال آوردم. البته خرافات علمي، داستانهاي علمي تخيلي و ضد علم مواردي بود كه من فرصت نيافتم در مورد آنها صحبتي كنم و بنابراين اگر اين بحث را ادامه ياد، براي تكميل موضوع بايد به آنها نيز در آيندهبپردازم. ضمنا دعوت كننده آقاي دكتر حسن زاده رئيس گروه ترويج علم مركز بودند و از نقطه نظرات استاد محترم اين مركز، جناب دكتر دوستدار نيز بسيار در بحث بعد سخنراني استفاده كردم. دوست عزيزم جناب دكتر وصالي نيز حضور داشتند كه البته مثل هميشه مثالهاي خيلي جالبي از نجوم و كيهان شناسي و مواردي كه خود در مورد مسائل علم و شبه علم تجربه كرده بودند آوردند. به هر حال تجربه بسيار جالبي براي من بود.